Encefalopatia KCNB1
Padaczka jest jednym z bardziej znanych zaburzeń neurologicznych, które charakteryzuje się występowaniem różnorodnych napadów. Dotychczasowe osiągnięcia medycyny pozwoliły na skuteczne opanowanie nieprawidłowej aktywności bioelektrycznej mózgu za pomocą leków, czy też innymi metodami jak dieta ketogenna, kannabidiole oraz głęboka stymulacja mózgu. Jednak w przypadku chorób genetycznych i wad rozwojowych ośrodkowego układu nerwowego obserwuje się zjawisko lekooporności napadów, czyli sytuacji, kiedy żaden lek lub ich kombinacja nie są w stanie osłabić siły napadów lub zmniejszyć ich liczby w ciągu dnia. Ciągle powtarzające się napady padaczkowe doprowadzają do uszkodzenia mózgu, co określa się mianem encefalopatii. Przykładową encefalopatią padaczkową jest ekstremalnie rzadko opisywana encefalopatia KCNB1.
Na encefalopatię KCNB1 oprócz uszkodzenia mózgu i lekoopornej padaczki składa się jeszcze opóźnienie rozwoju psychoruchowego. Jej przyczyną są mutacje w genie KCNB1, który jest odpowiedzialny za prawidłowe funkcjonowanie kanałów potasowych, transportujących jony potasu przez błony komórkowe, co jest kluczowe dla przekazywania impulsów nerwowych. Z uwagi na uszkodzenie kanałów jonowych, chorobę zalicza się do tzw. kanałopatii neuronalnych.
Synonimy:
- ang. early infantile epileptic encephalopathy (EIEE26) - wczesno-niemowlęca encefalopatia padaczkowa,
- ang. KCNB1-related epilepsy - padaczka związana z KCNB1
Numery w klasyfikacjach:
Rozpowszechnienie
Dokładne rozpowszechnienie encefalopatii KCNB1 jest nieznane [1]. Źródła podają, że jest to bardzo rzadko występujące zaburzenie. Jak dotąd, w piśmiennictwie medycznym opisano zaledwie około 35 pacjentów, a na całym świecie znanych jest tylko około 65 przypadków. Należy wspomnieć, że pacjenci mają różne pochodzenie etniczne, a mutacja w równym stopniu dotyczy chłopców i dziewczynek [2].
Do niedawna gen KCNB1 nie był badany w standardowej diagnostyce genetycznej. Aktualnie znajduje się w większości paneli genów padaczkowych, co prawdopodobnie przełoży się na zwiększenie liczby zdiagnozowanych pacjentów [2].
Przyczyny i dziedziczenie
Opisywany rodzaj encefalopatii jest spowodowany mutacją genu KCNB1 (ang. potassium voltage-gated channel subfamily B member 1) zlokalizowanego na ramieniu długim chromosomu 20 (locus: 20q13.13), który zawiera instrukcje dla prawidłowego wytwarzania białek kanałów potasowych Kv2.1 [3]. Kanały te uczestniczą w transporcie (przenoszeniu) dodatnio naładowanych atomów (jonów) potasu do i na zewnątrz neuronów, co z kolei warunkuje zdolności tych komórek do generowania i przesyłania impulsów nerwowych. Właściwy przepływ jonów przez kanały potasowe w komórkach mózgowych odgrywa ważną rolę w regulowaniu aktywności neuronów i przekazywaniu impulsów nerwowych, co warunkuje prawidłowe funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego [3].
Większość mutacji genu KCNB1 prowadzi do zmiany kodowanego przez nie białka, co powoduje upośledzenie funkcji kanału potasowego. Skutkiem tego jest brak zdolności kanału do regulowania przepływu jonów potasu, co zakłóca normalną komunikację między neuronami. Zakłócenia te zaburzają rozwój mózgu u dziecka, czego skutkiem jest pojawienie się napadów drgawkowych, niepełnosprawności intelektualnej i innych objawów charakterystycznych dla encefalopatii KCNB1 [1].
Mutacja jest dziedziczona w sposób autosomalne dominujący, co oznacza, że wystarczy jedna zmutowana kopia genu w każdej komórce, by wystąpiła choroba. Jednakże u większości pacjentów obserwuje się mutacje de novo, czyli nie występowały one wcześniej w rodzinie pacjenta [4][5][6].
Objawy i diagnostyka
Pierwsze objawy encefalopatii KCNB1 obserwowane są w niemowlęctwie i wczesnym dzieciństwie. Zauważa się wówczas opóźnienie rozwoju psycho-ruchowego, a szczególnie opóźnienie rozwoju mowy i języka. Dzieci w pewnym momencie zaczynają chodzić, ale część z nich będzie wymagało pomocy i asekuracji. Niektóre z nich będą też w stanie porozumiewać się za pomocą prostych zdań, podczas gdy inne nigdy nie rozwijają umiejętności mówienia [1].
Ponadto obserwuje się cechy autyzmu, zaburzenia zachowania (impulsywność, nadaktywność) lub zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD). Występuje też hipotonia mięśniowa lub obniżone napięcie mięśniowe, które rzutuje na opóźnienie rozwoju ruchowego [2][7]. Niektóre dzieci prezentują zaburzenia ruchowe, ruchy mimowolne, zez, korowe zaburzenia widzenia, zaburzenia pokarmowe, problemy ze snem, wydłużony odstęp QT w EKG (nieprawidłowy rytm serca, który może doprowadzić do nagłej śmierci sercowej) oraz objawy autonomiczne [2].
Jak wspomniano wcześniej padaczka w przebiegu encefalopatii KCNB1 jest lekooporna. Pierwsze napady najczęściej pojawiają się w późnym okresie niemowlęcym lub we wczesnym dzieciństwie. Mogą być różnorodne, a większość dzieci doświadcza wielu typów napadów, w tym: mioklonicznych, atonicznych, uogólnionych toniczno-klonicznych, zespołu Westa, tonicznych, padania, nieobecności i ogniskowych napadów dyskognitywnych [2].
Więcej o padaczce >> kliknij: Rodzaje napadów padaczkowych i klasyfikacja
Na początku często pojawiają się ogniskowe napady dyskognitywne. Są to napady niedrgawkowe, w których dochodzi do zaburzeń świadomości lub przytomności. W ich wyniku nie można nawiązać kontaktu słownego z dzieckiem. Napad przebiega jako nietypowe zachowania, np. "bawienie się" kawałkiem ubrania lub przedmiotem, zagapienie się, oblizywanie ust, chodzenie. Trwają około 1-2 minut, a po napadzie występuje dezorientacja i zmęczenie. Są łagodnie nasilone i trudne do zaobserwowania, szczególnie u małych dzieci [2].
Encefalopatię KCNB1 należy podejrzewać, jeśli późnienie rozwoju psycho-ruchowego u niemowlęcia lub małego dziecka współwystępuje z napadami padaczkowymi, zaburzeniami zachowania, czy też cechami autystycznymi. Potwierdzeniem diagnozy jest wynik badania genetycznego (najlepiej wykonać panel genów padaczkowych lub sekwencjonowanie całego egzomu) [2].
W przypadku encefalopatii KCNB1 należy wykonać badania dodatkowe, jak EEG, czyli elektroencefalogram oraz EKG - elektrokardiogram. Badanie EEG (całonocne) pozwala na wykrycie nieprawidłowej aktywności bioelektrycznej mózgu, nawet jeśli nie obserwowano napadów [2]. Warto też wykonać badania neuroobrazowe.
U części pacjentów występować może mieć nieprawidłowy zapis elektroencefalogramu (charakterystyczny też dla zespołu Landaua-Kleffnera):
- zespół ciągłego zapisu iglica-fala podczas wolnofalowego snu (ang. continuous spikes and waves during sleep, CSWS) lub
- elektryczny stan padaczkowy podczas snu (ang. electrical status epilepticus in sleep, ESES) [2].
 |
| Zespół CSWS >> Epilepsy.com |
 |
| ESES >> Uday Children Hospital |
Dowiedz się więcej >> kliknij: Jak diagnozuje się padaczkę (epilepsję)?
Z uwagi na ryzyko występowania wydłużonego odstępu QT i nagłej śmierci sercowej, zaleca się przesiewowe wykonanie EKG lub badanie EKG metodą Holtera (monitorowanie przez całą dobę) [2].
Po szczegóły >> kliknij: Jak wygląda zespół wydłużonego odstępu QT?
Diagnostyka różnicowa:
- encefalopatie padaczkowe spowodowane mutacjami: KCNQ2, SCN1A (zespół Dravet), FOXG1, SLC6A1
- zespół Lennoxa-Gastauta (KCNB1 jest możliwą przyczyną zespołu; zgłoszono ego u kilkorga opisanych w literaturze medycznej dzieci)
- zespół Retta (KCNB1 możliwą przyczyną wariantu atypowego zespołu Retta)
- zespół Landaua-Kleffnera (utrata zdolności wyrażania się słowami oraz rozumienia mowy w połączeniu ze zmianami w EEG: CSWS, ESES)
- padaczka i spektrum autyzmu (uwaga: często dotyczą dzieci z encefalopatią KCNB1)
Chcesz poznać świat Milczących Aniołów?
>> kliknij zespół Retta
Jak wyglądają napady typu "ukłonu ludzi Wschodu"?
>> kliknij zespół Westa
Kiedy karbamazepina i fenytoina może zaszkodzić w napadach padaczkowych?
>> kliknij zespół Dravet
Możliwości leczenia
Na chwilę obecną encefalopatia KCNB1 jest chorobą niewyleczalną. Proponuje się postępowanie objawowe, poprawiające jakość życia dzieci. Mali pacjenci wymagają konsultacji i opieki wielu specjalistów, jak doświadczony pediatra, neurolog dziecięcy - szczególnie epileptolog, fizjoterapeuta, terapeuta zajęciowy, psycholog dziecięcy i pedagog specjalny.
Tajniki leczenia padaczki
>> kliknij: Farmakoterapia i leczenie operacyjne padaczki
U dzieci z napadami padaczkowymi zalecane są leki przeciwdrgawkowe, ale nie ma takiego leku, który okazałby się najbardziej skuteczny u pacjentów z encefalopatią KCNB1. Obserwowana jest jednak lekooporność padaczki na dostępne leki. Wówczas rozważa się inne metody leczenia, jak dietoterapia, z wykorzystaniem diety ketogennej, czy zmodyfikowanej diety Atkinsa. Ponadto może okazać się pomocne DBS lub chirurgiczne leczenie padaczki. W przypadku nieprawidłowej aktywności bioelektrycznej mózgu, bez napadów padaczkowych niekiedy rozważa się leczenie farmakologiczne [2].
Chcesz wiedzieć na czym polega dieta ketogenna?
kliknij >> Dieta ketogenna w pigułce
Jeśli u dziecka obserwuje się cechy autystyczne, wówczas należy dokonać jego pełnej diagnostyki. Może zostać wdrożona pedagogiczna terapia ABA (ang. applied behavior analysis), czyli stosowana analiza zachowania lub inne [2].
Dziecko będzie potrzebowało stałej, troskliwej opieki przez całe życie.
Opracowano na podstawie:
- KCNB encephalopathy. Medlineplus: kcnb1-encephalopathy Dostęp 11.11.2021
- KCNB1 encephalopathy. NORD: https://rarediseases.org/rare-diseases/kcnb1-encephalopathy/ Dostęp 11.11.2021
- Gen KCNB1. Medlineplus: https://medlineplus.gov/genetics/gene/kcnb1/#conditions Dostęp 11.11.2021
- Torkamani A, Bersell K, Jorge BS, Bjork RL Jr, Friedman JR, Bloss CS, Cohen J, Gupta S, Naidu S, Vanoye CG, George AL Jr, Kearney JA. De novo KCNB1 mutations in epileptic encephalopathy. Ann Neurol. 2014 Oct;76(4):529-540. doi: 10.1002/ana.24263. Epub 2014 Sep 19.
- KCNB encephalopathy. OMIM: 616056 Dostęp 11.11.2021
- Marini C, Romoli M, Parrini E, et al. Clinical features and outcome of 6 new patients carrying de novo KCNB1 gene mutations. Neurol Genet. 2017;3(6):e206. Published 2017 Dec 11. doi:10.1212/NXG.0000000000000206
- Bar C, Barcia G, Jennesson M, Le Guyader G, Schneider A, Mignot C, Lesca G, Breuillard D, Montomoli M, Keren B, Doummar D, Billette de Villemeur T, Afenjar A, Marey I, Gerard M, Isnard H, Poisson A, Dupont S, Berquin P, Meyer P, Genevieve D, De Saint Martin A, El Chehadeh S, Chelly J, Guët A, Scalais E, Dorison N, Myers CT, Mefford HC, Howell KB, Marini C, Freeman JL, Nica A, Terrone G, Sekhara T, Lebre AS, Odent S, Sadleir LG, Munnich A, Guerrini R, Scheffer IE, Kabashi E, Nabbout R. Expanding the genetic and phenotypic relevance of KCNB1 variants in developmental and epileptic encephalopathies: 27 new patients and overview of the literature. Hum Mutat. 2020 Jan;41(1):69-80. doi: 10.1002/humu.23915. Epub 2019 Oct 4. Review.
14 listopada - Dzień KCNB1
Komentarze
Prześlij komentarz