Jak diagnozować padaczkę?

Postęp nauk informatycznych i przyrodniczych pozwolił na wypracowanie wielu technik diagnostycznych. Nie ominęło to również neurologii, która ostatnio zyskuje na popularności. Powstało bowiem całe mnóstwo metod obrazowych wykorzystujących własności fizyczne oraz możliwość zapisu otrzymanego wyniku za pomocą technologii komputerowych. Dało to początek nowym procedurom, znacznie ułatwiających rozpoznawanie chorób, w tym neurologicznych.

Neurologia to szeroka i ciekawa dziedzina medycyny, zajmująca się funkcjonowaniem i patologią układu nerwowego. Została podzielona na szczegółowe „kategorie”, z których nas najbardziej będzie interesować epileptologia, czyli nurt neurologii zajmujący się diagnozowaniem, analizowaniem i leczeniem padaczek oraz badaniem zjawisk związanych z chorobą.

Zatem poznajmy podstawy diagnostyczne epilepsji...

Stwierdzenie padaczki jest trudne, ponieważ w całym procesie diagnostycznym, trzeba wziąć pod uwagę i ewentualnie wykluczyć te stany chorobowe, które mogą przebiegać łudząco podobnie. Dlatego wykonuje się szereg badań, by móc postawić pewną diagnozę i podjąć właściwe kroki terapeutyczne.

W przypadku epilepsji, na szczególną uwagę zasługują badania neuroobrazowe ośrodkowego układu nerwowego, wideometria EEG oraz elektroencefalografia. Nie zapomina się również o badaniach laboratoryjnych, bez których trudno by było rozstrzygać o przyczynach metabolicznych, toksycznych czy niedoborowych, jeżeli chodzi o etiologię padaczki.

Wywiad i badanie neurologiczne

Podstawą diagnostyczną w każdej dziedzinie medycyny jest rzetelny wywiad chorobowy oraz badanie fizykalne pacjenta. Prawidłowo zebrany wywiad, ukierunkowany na określone zaburzenie neurologiczne, jak również przeprowadzenie badania neurologicznego (sprawdzenie rozmaitych odruchów i objawów na całym ciele) zazwyczaj wiele wnosi do rozpoznania i otwiera drogę do dalszego postępowania medycznego, czyli wyboru kolejnych metod diagnostycznych.

Każda zauważona anomalia i skarga pacjenta musi być odnotowana w dokumentacji medycznej.

Pacjent ze swojej strony, także powinien okazać chęć do współpracy. Do wywiadu można się bowiem przygotować, przypominając sobie o:

-  czasie wystąpienia pierwszego napadu i podjętych kroków diagnostyczno-terapeutycznych

-  powtarzalności i natężeniu napadów

-  objawach poprzedzających napad i stanów występujących po nim

-  urazach i deficytach neurologicznych, jakie wystąpiły podczas napadów

-  przyjmowanych lekach, ich dawkowaniu oraz objawach niepożądanych, jakie wystąpiły po ich zastosowaniu

-  rodzinnym występowaniu padaczki

-  skompletowaniu wszystkich wypisów ze szpitala, epikryz, wyników badań, zarówno obrazowych, elektrofizjologicznych, jak i laboratoryjnych

Opis świadków napadu

Relacja świadka napadu padaczkowego odgrywa kluczową rolę w rozpoznaniu schorzenia. Dzięki  opisowi nakreślamy badającemu lekarzowi obraz padaczki. Jeżeli kiedykolwiek będziemy mieć styczność z osobą chorą na epilepsję lub też niespodziewanie będziemy pomagać choremu podczas napadu, wówczas zwracajmy uwagę na zasadnicze aspekty:

- kiedy pojawił się napad?

- czy wiążemy z wystąpieniem napadu jakieś czynniki, np. stres, gorączka, migające światła?

- czy pojawiły się drgawki i jak one wyglądały (zrywania kończyn, mruganie oczami, drżenia w obrębie twarzy, delikatne, falowe drżenia, skurcze, napięcia, prężenia, przeprosty itd.)

- jak długo trwały drgawki i czy występowały powtórnie w niedługim odstępie czasu?

- czy chory stracił przytomność, oddał mocz, miał ślinotok lub przygryzł język?

- czy chory stracił kontakt z otoczeniem na chwilę (dobrze by było podać orientacyjnie ile czasu to trwało), wpatrując się w jeden punkt?

- czy zaobserwowano jakieś zmiany w zachowaniu osoby, takie jak np. agresja, nadmierne uspokojenie lub wahania nastroju?

- czy zgłaszał dziwne samopoczucie przed wystąpieniem napadu?

Odpowiedzi na te pytania mogą pomóc w postawieniu trafnej diagnozy, a także podjęcie dalszych czynności zmierzających do zidentyfikowania przyczyny napadu padaczkowego. Wiadomo, że nie każdy akurat w takim momencie pomyśli by zapamiętać, co i jak przebiegało. Jednak takie informacje znacznie mogą skrócić oczekiwanie chorego na stosowne leczenie i tym samym polepszyć jego aktualny stan zdrowia. Ciekawym rozwiązaniem może być także sfilmowanie napadu padaczkowego przez kamerę np. telefonu komórkowego, ale raczej nie spotyka się to z aprobatą wielu osób i nie zawsze „przyjdzie taki pomysł do głowy”...

W laboratorium

Badania laboratoryjne były, są i będą stanowić podwaliny diagnostyki. W przypadku padaczki zwraca się szczególną uwagę na wykonanie następujących badań:

- morfologia krwi obwodowej i odczyn Biernackiego (OB)

- próby nerkowe (mocznik, kwas moczowy, kreatynina, ewentualnie poziom białka całkowitego)

- próby wątrobowe (ALAT, AspAT, GGTP, GTP, bilirubina całkowita, fosfataza alkaliczna – FAL, LDH)

- poziom glukozy we krwi i inne biochemiczne

- poziom wapnia i innych elektrolitów we krwi

- badanie ogólne moczu

- badanie płynu mózgowo-rdzeniowego (konieczność wykonania punkcji lędźwiowej)

Badania neuroobrazowe

W diagnozowaniu epilepsji mogą być badania obrazowe. Podstawowe z nich to rezonans magnetyczny (MRI, MR) i tomografia komputerowa głowy (TK, CT). Dzięki nim możliwe jest uwidocznienie anomalii w obrębie mózgu, takich jak guzy, krwiaki, torbiele itp. Jeżeli chodzi o napady częściowe złożone, wykonuje się też badanie rezonansu magnetycznego ze specjalnymi projekcjami hipokampów. Jest ono nieprawidłowe w 30% padaczek uogólnionych i 70% padaczek ogniskowych. Bardziej szczegółowe badania, mogące określić lokalizację ogniska padaczkowego to SPECT, czyli tomografia komputerowa pojedynczego fotonu. Aktywność mózgu może być z kolei przedstawiona w badaniach PET – pozytonowa emisyjna tomografia komputerowa oraz fMRI, czyli funkcjonalny rezonans magnetyczny. Inne badaniem, które umożliwia obrazowanie elektrycznej czynności mózgu, jest magnetoencefalografia, czyli MEG. Polega na rejestrowaniu pola magnetycznego wytwarzanego przez nasz mózg. Metoda ta jednak nie jest jeszcze wystarczająco rozpowszechniona.

EEG i wideo-EEG

Elektroencefalogram – EEG jest badaniem umożliwiającym zidentyfikowanie ogniska padaczki i służy sklasyfikowaniu określonego napadu (padaczka ogniskowa lub uogólniona), co decyduje o leczeniu. Na skórze głowy umieszczane są specjalne elektrody, które sczytują fale mózgowe i przedstawiają je w formie zapisu graficznego. Istnieje jednak ryzyko błędnej interpretacji zapisu EEG, z czym wiążą się konsekwencje źle dobranej terapii. Trzeba też wiedzieć, ze prawidłowy zapis wcale nie wyklucza istnienia padaczki. Badanie może być wykonywane rutynowo, po nieprzespanej nocy lub w formie 24-godzinnego monitoringu. EEG przeprowadzane podczas snu, szczególnie po tzw. deprywacji snu, czyli po upływie doby bez odpoczynku sennego, zwiększa wykrywalność padaczki do około 80%. EEG nie jest przydatne w rozpoznawaniu padaczki z utratami przytomności.

Dostarczającą wielu informacji jest wzbogacenie badania EEG o zapis wideo. Wideo-EEG to długotrwałe badanie umożliwiające obserwację pacjenta podczas ewentualnego napadu (np. drgawek) oraz śledzenie zapisu elektroencefalogramu.

Video EEG Monitoring

http://www.youtube.com/watch?v=n4edVuYcQmI

Elektrokardiografia

EKG jest badaniem na ogół stosowanym w kardiologii m.in. do diagnozowania arytmii i określenia rodzaju zawału. Jednak w pewnych przypadkach epilepsji też może ujawnić pewne zmiany. Jest to zjawisko stosunkowo rzadkie, a dotyczy wydłużenia odcinka QT. Takie zjawisko obserwuje się niezbyt często podczas uogólnionych porannych napadów toniczno-klonicznych.

Opracowano na podstawie:

1.    Manji H., Connolly S., Dorward N., Kitchen N., Mehta A., Wills A., red. nauk. wyd. pol. Barycki J. Oksfordzki podręcznik neurologii, Czelej, Lublin 2010 (publikacja angielska: 2007)

2.    Lissauer T., Clayden G, Malinowski A. (red. wyd. I polskiego), Pediatria, Elsevier Urban&Partner, Wrocław 2010 

3.    Prusiński A., Neurologia praktyczna, PZWL, Warszawa 2001

Zdjęcie - badanie EEG. Fot. EastNews