Gangliozydoza GM1

Lizosomalne choroby spichrzeniowe (LChS) to grupa chorób polegających na odkładaniu się inieprawidłowym magazynowaniu przeróżnych substancji, w takich strukturach komórkowych, jakimi są lizosomy (maleńkie pęcherzyki, w których znajdują się enzymy trawienne). Do wspomnianego odkładania się substancji dochodzi w wyniku braku lub nieprawidłowej aktywności określonego enzymu, co też najczęściej jest uwarunkowane genetycznie. Jedną z takich chorób jest gangliozydoza GM1.

W wyniku nieprawidłowych przemian gangliozydów dochodzi do gromadzenia się gangliozydów GM1, oligosacharydów oraz mukopolisacharydowego siarczanu keratanu i jego pochodnych w ośrodkowym układzie nerwowym, co powoduje jego uszkodzenie i pojawienie się objawów.

Inne nazwy choroby: Beta-galactosidase-1 deficiency, GLB1 deficiency, Landing disease

Rozpowszechnienie: 1:100 000 - 200 000 żywych urodzeń. Częściej stwierdzana wśród ludności Malty, Brazylii, Cypru i Romów.

Przyczyny i dziedziczenie

Gangliozydoza GM1 jest chorobą monogenową, dziedziczoną autosomalnie recesywnie. Zatem dziecko musi odziedziczyć od obojga rodziców po wadliwym genie odpowiedzialnym za chorobę. Mutacje obejmują gen GLB1 ( 3p22.3 ) kodujący beta-galaktozydazę.

Czyli: jeśli spotyka się para, i zarówno kobieta, jak i mężczyzna są zdrowymi nosicielami zmutowanego genu GLB1 (co zdarza się bardzo, bardzo rzadko - poza społecznościami hermetycznymi), wówczas:

- istnieje ryzyko 1 do 4, że ich potomek otrzyma dwie wadliwe kopie genów i będzie chory na gangliozydozę GM1

- prawdopodobieństwo, że rodzeństwo chorego dziecka będzie nosicielem wadliwego genu, ale będzie zdrowe wynosi 2 do 3 (jednak może mutację przekazać dalej swojemu potomstwu).

Zatem osobom planującym potomstwo i mającym w rodzinie osobę chorą np. na gangliozydozę GM1, zalecana jest konsultacja genetyczna.

Objawy i rozpoznanie

Choroba ma bardzo różnorodny przebieg. Jedne objawy mogą się ujawnić, a inne niekoniecznie. Są też różnie nasilone. Powoduje je brak aktywności enzymu znanego jako beta-galaktozydaza i wydaje się, że od stopnia aktywności beta-galaktozydazy zależy stopień nasilenia objawów choroby. Obejmują one układ nerwowy, wzrok, a także pewne cechy dysmorficzne.

Biorąc pod uwagę wiek pojawienia się symptomów, wyróżniono trzy typy ganglizoydozy GM1:

Postać niemowlęca

- początek przed 6. miesiącem życia, także w momencie porodu

- ciężka, szybko postępuje, szybko pogarsza się stan neurologiczny

- łączy w sobie cechy neurolipidozy (neurodegradacja) i mukopolisacharydozy (zespół Hulrer i chropowatość rysów twarzy)

- obserwuje się powiększenie narządów wewnętrznych

- dzieci umierają z powodu nawracających infekcji płuc lub niewydolności krążeniowo-oddechowej około 2. roku życia.

Walka Kendry z GM1

Postać dziecięca
- początek od 7. miesiąca życia do 3. roku życia
- zmienne objawy, łagodne powiększenie narządów i zmiany szkieletowe w porównaniu do postaci niemowlęcej
- postępujące opóźnienie rozwoju ruchowego i poznawczego
- długość życia około 20 lat

Postać dorosłych  
- początek choroby po 3. roku życia, a przed 30. rokiem życia
- normalny rozwój neurologiczny
- powoli postępujące otępienie z cechami parkinsonizmu i choroby pozapiramidowej
- dominuje uogólniona dystonia
- różna długość życia

Rozpoznanie może być bardzo utrudnione z uwagi na szeroki zakres objawów klinicznych. Gangliozydozę GM1 można podejrzewać, gdy zaobserwowano poniższe cechy:
- chropowatość rysów twarzy (tzw. ang. facial coarsening), guzowatość czoła, szerokie zakończenie nosa, nisko osadzone uszy, nadmierne owłosienie, chropowatą skórę, przerost dziąseł
- objaw wiśniowo-czerwonej plamki w badaniu dna oka (ang. cherry-red macula) i inne objawy ze strony wzroku: atrofia oczna, zamglenie rogówki
- wisceromegalię (powiększenie narządów wewnętrznych) i kardiomiopatię przerostową
- zaburzenia neurologiczne: opóźnienie rozwoju psycho-ruchowego, drgawki, bezład ruchowy - ataksja, hiperrefleksja, nadmierny odruch Moro
- początkowo uogólniona hipotonia rozwijająca się w spastyczność
- dysostoza (zaburzenie rozwoju kości w szczególności wpływające na kostnienie)
- szerokie dłonie i stopy, krótkie palce, wady postawy (kifoskolioza), garb lędźwiowy, przykurcze stawów
- zespół Hulrer.

Diagnozę uzupełniają badania laboratoryjne, jak np. aktywność biochemiczna beta-galaktozydazy i badania genetyczne. Diagnostyka różnicowa obejmuje wykluczenie mukopolisacharydozy, sfingolipidozy i oligosacharoidozy.

Gangliozydoza GM1 może zostać wykryta w przebiegu innych chorób, takich jak mukolipidoza typ I, choroba Niemann'a - Pick'a, Krabbe'go, Tay-Sachs'a

Istnieje możliwość wykonania badań prenatalnych, jeśli już para posiada dziecko z gangliozydozą GM1 i znana jest mutacja powodująca chorobę w rodzinie. Badania pomagają określić, czy rozwijające się dziecko również będzie chore. Można je wykonać na dwa sposoby: zbadać aktywność beta-galaktozy lub wykonać analizę molekularną genu GLB1 podczas biopsji kosmówki lub amniopunkcji genetycznej.

Możliwości leczenia
Obecnie gangliozydoza GM1 jest chorobą niewyleczalną. Postępowanie lecznicze obejmuje działania mające na celu złagodzić objawy i podtrzymać względnie "satysfakcjonujący" stan chorych. Terapia redukcji substratu jest potencjalnym podejściem do prób klinicznych w przypadku gangliozydozy o późnym początku.

W razie problemów diagnostycznych i innych związanych z gangliozydozą GM1 warto napisać >> tutaj

Na podstawie informacji zawartych w:
Stowarzyszenie Chorych na MPS i Choroby Rzadkie
Strona Rodziców Dzieci dotkniętych chorobą gangliozydozą GM1
Orphanet 
GHR
Steczkowska M. i wsp. Obraz kliniczny gangliozydoz GM1 i GM2 w materiale własnym. Przegląd Lekarski 2008/65/11