Zespół Toriello-Careya

Zespół Toriello-Careya to rzadka choroba genetyczna. Po raz pierwszy została opisana w roku 1988 u czwórki dzieci, przez Toriello i Careya, zatem można powiedzieć, że to jeszcze „młody” zespół wad wrodzonych, w związku z czym nie do końca poznany i przebadany. Głównymi wadami ujawniającymi się w zespole jest agenezja ciała modzelowatego, anomalie twarzy oraz sekwencja Pierre Robin. Najprawdopodobniej zespół Toriello-Careya jest dziedziczony w sposób autosomalny recesywny, a niekiedy – choć bardzo rzadko – w sposób sprzężony z płcią.

Co to jest dziedziczenie autosomalne recesywne?

Jak wiemy, każda komórka rozrodcza pochodząca od mamy i od taty zawiera po dwie kopie tego samego genu. Każda z tych kopii warunkuje ujawnienie się określonych cech w organizmie człowieka. Czasem któraś z nich  może być uszkodzona.

O dziedziczeniu recesywnym mówimy wtedy, gdy dana osoba dziedziczy od obojga rodziców dwie zmienione kopie tego samego genu. Po jednej kopii otrzymuje od każdego rodzica. Zatem choroba występuje tylko wtedy, gdy obydwa wadliwe geny zostaną przekazane potomkowi. Odziedziczenie jednej zmienionej kopii genu i jednej prawidłowej oznacza, że dziecko najprawdopodobniej nie będzie miało cech choroby, ale będzie nosicielem wadliwego genu i może go przekazać później swojemu potomstwu. Prawidłowa kopia genu równoważy deficyty warunkowane przez kopię uszkodzoną. Przekazanie zdrowej kopii lub uszkodzonej to zjawisko losowe – może nastąpić, ale nie musi. Istnieje 25% ryzyko przekazania wadliwego genu dziecku i jego zachorowania, jeżeli oboje rodziców posiadają i przekażą mu zmieniony gen. Jest też 75% szans na to, że dziecko nie będzie miało objawów choroby. Co jeszcze ważne, mamy 50% prawdopodobieństwo, że dziecko otrzyma od rodziców tylko jedną kopię zmienionego genu, a wtedy będzie nosicielem wady, ale bez objawów choroby. Dziecko może też odziedziczyć obie prawidłowe kopie od każdego z rodzica, czyli będzie zdrowe i nie będzie nosicielem – na co jest 25% szans. Trzeba wiedzieć, że takie ryzyko występuje w każdej z ciąż, niezależnie od płci dziecka.

Jak rozumieć pojęcie chorób sprzężonych z płcią?

Naszą płeć identyfikuje się po ściśle określonych chromosomach – nośnikach informacji genetycznej, czyli genach. Kobiety posiadają dwa chromosomy X, co zapisuje się w formie: XX, a mężczyźni jeden chromosom X i jeden chromosom Y – XY.

Na chromosomie X znajduje się wiele genów – także tych które nie mają nic wspólnego z płcią, jest więc on „wypełniony” rozmaitymi informacjami o organizmie. Chromosom Y ma tych genów niewiele, określa się go nawet chromosomem „pustym”. Nie ma też na nim wielu odpowiedników genów, jakie znajdują się na chromosomie X.

To właśnie mutacje genów na chromosomach X są odpowiedzialne za wystąpienie określonych chorób, stąd też nazwano je chorobami sprzężonymi z płcią. Dziedziczenie recesywne sprzężone z płcią skutkuje zwykle tym, że chorują chłopcy (ponieważ mają jeden chromosom X z defektem, a na drugim chromosomie Y tego defektu nie ma i też nie ma co go równoważyć), a dziewczynki są nosicielkami choroby. Może jednak zdarzyć się tak, że dziewczynka od obojga rodziców otrzyma wadliwe informacje genetyczne w chromosomie X i niestety będzie chora.

Co to jest agenezja ciała modzelowatego?

Ciało modzelowate to ta część mózgu, która łączy obydwie półkule ze sobą. Agenezja, czyli niewykształcenie się ciała modzelowatego, to jedna z wad cewy nerwowej. Może występować jako wada samotna lub wchodzić w skład zespołu chorobowego, jakim jest np. zespół Toriello-Careya, Shapiro i inne. Stwierdza się ją na podstawie badania USG i później w badaniach obrazowych jak np. rezonans magnetyczny, gdzie obserwowany jest obraz „motyla z rozłożonymi skrzydłami”, czyli poszerzenie komór bocznych mózgu. Agenezja ciała modzelowatego teoretycznie rzadko skutkuje upośledzeniem funkcji umysłowych, ale jako wady mogą występować razem.

Jak wygląda sekwencja Pierre Robin?

Sekwencja Pierre Robin to zespół wad obejmujących twarzoczaszkę, występująca w syndromie Toriello-Careya. Może towarzyszyć innym zespołom wad wrodzonych lub też ujawnić się samodzielnie. Charakteryzują go takie nieprawidłowości jak:

• mikrognacja, czyli niedorozwój żuchwy, co widzimy jako cofniętą (retrogenia), małą bródkę;

• glossoptoza – zapadanie się języka, cofanie się języka w kierunku gardzieli, przełyku, co może utrudniać oddychanie;

• rozszczep podniebienia, czyli rozejście się sklepienia podniebienia, szczelina w podniebieniu, która może powodować problemy z oddychaniem, przyjmowaniem posiłków i być przyczyną częstych zakażeń ucha;

• niedorozwój ucha zewnętrznego np. zniekształcenie małżowiny, częste zapalenie ucha środkowego, głuchota przewodzeniowa.

Po czym można poznać zespół Toriello-Careya?

W zespole Toriello-Careya obserwuje się całe mnóstwo anomalii, zwłaszcza w wyglądzie zewnętrznym. Najczęstszymi cechami zespołu są:

• agenezja ciała modzelowatego,
• sekwencja Pierre Robin,
• obniżenie napięcia mięśni, czyli tzw. hipotonia mięśniowa,
• dysmorfie (nieprawidłowa budowa) twarzy: krótkie szpary powiekowe, zwiększenie odległości między wewnętrznymi kącikami oczu (telekantus), mały nos z nozdrzami pochylonymi do przodu (przodopochylenie), „pełne” policzki (jak u wiewiórki), zniekształcenia małżowin usznych, wady zgryzu;
• nieprawidłowości na ciele: nadmiar skóry na karku, krótkie kończyny górne,
• układ moczowo-płciowy: niezstąpione jądra do worka mosznowego (wnętrostwo),
• wodogłowie, opóźnienie rozwoju psychomotorycznego różnie ciężkie,
• wady serca (ubytki w przegrodzie międzykomorowej lub międzyprzedsionkowej serca, zwężenie tętnicy płucnej, fibroelastoza wsierdzia)
• niedorozwój płuc, wady krtani i  związane z tym trudności z oddychaniem,
• wady wzroku i zaburzenia słuchu,
• okresowo pojawiające się wzdęcia, wymioty, choroba Hirschsprunga, niedrożność jelit, anomalie odbytu, niewydolność trzustki, przepukliny.

W życiu płodowym obserwuje się spowolnienie rozwoju w łonie mamy i zwiększenie ilości płynu owodniowego. Po urodzeniu może pojawić się niewydolność oddechowa. U noworodków i niemowląt może dojść do nagłych zgonów w wyniku wad.

Anomalie w budowie ciała dziecka można już zaobserwować w badaniu USG podczas ciąży. Postawienie rozpoznania jest trudne. W celu ujawnienia wad konieczne jest wykonanie wielu badań – począwszy od genetycznych, na obrazowych skończywszy. Wszelkie nieprawidłowości w ośrodkowym układzie nerwowym wykrywa się m.in. w rezonansie magnetycznym, badaniach USG i rentgenowskich. Wady narządów wewnętrznych można zobrazować w tomografii komputerowej i dzięki badaniu USG.

Niektóre anomalie można rekonstruować. Szybkiej interwencji wymagają stany zagrożenia życia, jak np. zaburzenia oddychania i wady serca (operacje kardiochirurgiczne).Rozszczep podniebienia należy zaopatrzyć w miarę wcześnie. Operacje w tym zakresie wykonują chirurdzy plastycy.

W przypadku wnętrostwa, u chłopców wykonuje się operacje „sprowadzające” jądra do worka mosznowego. Jeśli chodzi o wady układu pokarmowego, leczenie operacyjne przebiegać może wieloetapowo. Trzeba też wiedzieć, że z powodu niedorozwoju żuchwy i wad układu oddechowego istnieją trudności z założeniem rurki intubacyjnej w razie stanu zagrożenia życia i prowadzenia znieczulenia ogólnego na czas operacji. Stanowi to wyzwanie dla anestezjologów, a dzięki kompletnym zestawom do intubacji trudnych, możliwe jest wykonywanie procedur z powodzeniem.

Dziecko w zależności od potrzeb powinno być pod stałą opieką:

• pediatry (wcześniej neonatologa),
• genetyka,
• kardiologa/kardiochirurga,
• neurologa,
• laryngologa,
• gastroenterologa, chirurga,
• ortodonty i logopedy,
• okulisty,
• fizjoterapeuty,
• pedagoga i psychologa.

Gorące podziękowania dla Agnieszki, mamy Yasemin za udostępnienie zdjęć córeczki :)