Zespół Alströma - życie w czerwonych okularach i... ciszy

Zespół Alströma to rzadko występujące zaburzenie genetyczne, którego skutkiem jest postępująca utrata wzroku i słuchu oraz otyłość związana z hiperinsulinemią, insulinoopornością i cukrzycą typu II. Przyczyną utraty wzroku jest wrodzona dystrofia czopkowo-pręcikowa siatkówki. Często pierwszym objawem u noworodków jest ekstremalny światłowstręt lub wrażliwość na światło i oczopląs [1]. Zespół Alströma jest chorobą wielonarządową, ponieważ wady obserwowane są w wielu narządach, jak np. serce, płuca, wątroba, czy nerki. Na chwilę obecną zespół jest niewyleczalny, a postępowanie medyczne uzależnione jest od objawów i wad towarzyszących. Kluczowa jest wnikliwa i regularna ocena stanu pacjenta oraz wczesne interwencje terapeutyczne. Dziecko będzie wymagało stałej opieki drugiej osoby gdy dojdzie do pogorszenia widzenia i osłabienia słuchu, a także wielospecjalistycznego leczenia [2].

Synonimy:
  • ang. Alström syndrome, ALMS - zespół Alströma,
  • ang. Alström-Halgren Syndrome - zespół Alströma-Halgrena [2].

Numery w klasyfikacjach [1]:

OMIM
ORPHA
ICD-10
20380064E34.8

Rozpowszechnienie: 1-9:1000 000. Szacuje się, że w Europie i Ameryce Północnej częstość występowania zespołu wynosi 1:1000 000. Zespół Alströma częściej był notowany w populacjach o wysokim stopniu pokrewieństwa rodziców oraz ludności geograficznie odizolowanej od innych [1]. Opisano ponad 1200 przypadków zespołu Alströma na całym świecie. Zaburzenie w równym stopniu dotyczy mężczyzn i kobiet [2]. 

Warto zaznaczyć, że niektóre przypadki zespołu Alströma mogą zostać nierozpoznane lub błędnie zdiagnozowane, przez co choroba może być niedodiagnozowana, co też utrudnia określenie  rzeczywistej częstości występowania w populacji ogólnej [2].

Przyczyny i dziedziczenie
Zespół  Alströma spowodowany jest mutacją genu ALMS1, zlokalizowanego na ramieniu krótkim chromosomu 2 (locus 2p13) [3]. Zawiera on instrukcje dla prawidłowego wytwarzania białka ALMS1 ang. centrosome and basal body associated protein (białko związane z centrosomem i ciałem podstawnym), którego funkcja nie jest jeszcze dokładnie poznana. Wiadomo, że bierze udział w czynności rzęsek, kontroli cyklu komórkowego i transporcie wewnątrzkomórkowym [2]. Prawdopodobnie skutkiem mutacji jest wytwarzanie zbyt krótkiej i niedziałającej wersji białka ALMS1. Białko to znajduje się w małych ilościach wielu tkankach, dlatego też utrata jego funkcjonalności na skutek mutacji, tłumaczy dlaczego objawy zespołu Alströma dotyczą wielu narządów organizmu [4]. Mutacja dziedziczona jest w sposób autosomalny recesywny [1].

Trwają badania mające na celu określenie dokładnych funkcji białka ALMS1, co powinno ułatwić zrozumienie zespołu Alströma. Ponieważ objawy zespołu różnią się znacznie między poszczególnymi członkami rodziny, przypuszcza się, że dużą rolę w rozwoju i progresji zespołu mogą odgrywać dodatkowe czynniki genetyczne lub środowiskowe [2].

Objawy i diagnostyka
Początek objawów może nastąpić w dzieciństwie, okresie adolescencji lub dorosłości. U jednych pacjentów objawy pojawią się wcześniej, a u innych z opóźnieniem. Nie wszystkie z wymienionych niżej objawów będą występowały u każdej osoby z zespołem Alströma. Stopień nasilenia objawów i tempo progresji również jest zmienne, nawet wśród chorych w obrębie jednej rodziny [1][2]. Niektóre fenotypy zespołu cechują się powolną progresją, dlatego mogą być później diagnozowane. Zgłaszano także nieklasyczne prezentacje zespołu [1].

Wzrok
Dystrofia czopkowo-pręcikowa siatkówki zwykle rozwija się w pierwszych tygodniach życia dziecka (od urodzenia do 15. miesiąca życia). Pierwszymi objawami są: fotodysforia (ekstremalny światłowstręt) lub nadwrażliwość na światło oraz oczopląs (niezależne od woli ruchy gałek ocznych). Dystrofia siatkówki jest postępująca i doprowadza do ślepoty w drugiej dekadzie życia [1], ale notowano możliwość czytania dużego druku około trzeciej dekady życia. U niektórych pacjentów rozwija się także zaćma [2].

Słuch 
Przy urodzeniu słuch jest normalny. Z biegiem czasu dochodzi do jego pogorszenia [2]. U większości pacjentów (70%) dochodzi do powoli postępującej, obustronnej głuchoty czuciowo-nerwowej w stopniu łagodnym lub umiarkowanym [1]. Głuchota czuciowa-nerwowa jest skutkiem upośledzenia zdolności nerwów słuchowych do przekazywania czuciowego sygnału do mózgu. Utrata słuchu może ulegać progresji do ciężkiej lub średnio-ciężkiej pod koniec pierwszej lub drugiej dekady życia. Pojawiają się także nawracające zakażenia i stany zapalne ucha środkowego. U niektórych obserwowane jest wysiękowe zapalenie ucha środkowego, zwane jako ang. glue ear, "ucho z klejem", w którym charakterystyczne jest nagromadzenie gęstego, lepkiego płynu za błoną bębenkową. Tego rodzaju zapalenie może powodować przewodzeniowy ubytek słuchu z powodu blokowania fal dźwiękowych [2].

Kardiomiopatia rozstrzeniowa
U 2/3 pacjentów z zespołem Alströma rozwija się kardiomiopatia rozstrzeniowa [1]. Jest to wynik osłabienia mięśnia sercowego, które prowadzi do nieprawidłowego powiększenia ścian komór serca. Początkowo kardiomiopatia może nie dawać żadnych objawów, ale z czasem pojawia się zaburzenia kurczliwości i rzutu serca, co upośledza krążenie krwi przez płuca, a także inne części ciała, co skutkuje nagromadzeniem się płynu w sercu, płucach i różnych tkankach ciała (zastoinowa niewydolność serca). Objawy niewydolności serca są różnorodne i mogą wystąpić w każdym okresie życia. U niektórych niemowląt oznaką niewydolności krążenia mogą być trudności z karmieniem i słaby przyrost masy ciała, drażliwość, nadmierne pocenie się; utrudniony, przyspieszony oddech, sinica skóry i błon śluzowych. U dzieci młodszych obserwuje się zmęczenie, nietolerancję wysiłku, duszność, kaszel, brak apetytu lub ból brzucha. Zatem początek, nasilenie i progresja kardiomiopatii rozstrzeniowej są bardzo zróżnicowane, nawet wśród członków tej samej rodziny. W niektórych przypadkach kardiomiopatia występowała wcześniej niż zaburzenia wzrokowe. U starszych dzieci i dorosłych może rozwinąć się kardiomiopatia restrykcyjna [2]. Pacjenci w każdym wieku są zagrożeni nagłą zastoinową niewydolnością serca [1].

Zaburzenia endokrynologiczne i metaboliczne
Masa urodzeniowa noworodków z zespołem Alströma jest prawidłowa, ale nadmierne jedzenie ponad naturalną potrzebę zaspokojenia głodu (hiperfagia) i związany z tym szybki przyrost masy ciała, może wystąpić już w pierwszym roku życia dziecka. Niektóre dotknięte dzieci rozwijają dziecięcą otyłość brzuszną, czyli stan, w którym tłuszcz rozkłada się nieproporcjonalnie na brzuchu i klatce piersiowej, a nie na kończynach. W miarę starzenia się, można niekiedy zaobserwować spadek masy ciała, często przywracający normalną lub nieco ponadprzeciętną wagę w stosunku do swojego wzrostu. W dzieciństwie wzrost jest zwykle normalny lub powyżej normy. Gdy dziecko osiąga wiek adolescencji lub dorosłości, wzrost spowalnia się, a końcowy wzrost osoby dorosłej znajduje się poniżej 50 percentyla [2].
U chorych notowana jest także insulinooporność, czyli oporność tkanek organizmu na działanie insuliny, a także hiperinsulinemia - czyli nadprodukcja insuliny związana z insulinoopornością. Insulina jest hormonem wydzielanym przez trzustkę, a jego zadaniem jest regulowanie poziomu glukozy we krwi poprzez promowanie przepływu glukozy do komórek w celu produkcji energii lub do wątroby i komórek tłuszczowych, w celu jej magazynowania [2].
W przebiegu zespołu Alströma rozwija się cukrzyca typu II. Wiek wystąpienia objawów cukrzycy jest zmienny. U jednych pacjentów występuje w okresie dziecięcym, a u innych w okresie dorosłości. Cukrzyca typu II wynika z insulinooporności, co z kolei skutkuje niewystarczającym wchłanianiem się glukozy i podwyższeniem poziomu glukozy we krwi (hiperglikemia) i moczu. Pierwsze objawy cukrzycy mogą stopniowo narastać np. wzmożone pragnienie, nadmierne oddawanie moczu lub też śpiączka. Cukrzyca typu II w zespole Alströma jest diagnozowana i leczona według obowiązujących wytycznych światowych [2].
Warto wspomnieć, że objawem insulinooporności może być także rogowacenie ciemne łac. acanthosis nigricans, które charakteryzuje się przebarwieniem i „aksamitnym” pogrubieniem (hiperkeratozą) skóry, szczególnie w obszarach fałdów skórnych, takich jak szyja, pachy i pachwiny [2].
Ponadto u osób z ALMS stwierdza się zaburzenia gospodarki lipidowej, pod postacią hiperlipidemii. Stan ten charakteryzuje się podwyższonym poziomem trójglicerydów we krwi. U niektórych osób hipertriglicerydemia może stać się przyczyną zapalenia trzustki [2], a także zmian miażdzycowych w tętnicach.
U mężczyzn z zespołem Alströma może wystąpić hipogonadyzm hipogonadotropowy, czyli zmniejszenie wytwarzania hormonów płciowych przez jądra. Jego skutkiem będzie opóźnienie dojrzewania płciowego. Niekiedy pojawia się też ginekomastia, czyli powiększenie piersi u mężczyzn [2]. Kobiety z zespołem Alströma również mogą być obciążone hipogonadyzmem, który bywa niewidoczny aż do okresu dojrzewania. U niektórych kobiet występuje zespół policystycznych jajników, którego skutkiem są zaburzenia miesiączkowania i płodności, tłusta cera z trądzikiem, torbiele na jajnikach oraz łagodny hirsutyzm np. owłosienie nad ustami i na brodzie. Zespół policystycznych jajników jest także objawem oporności na insulinę. W niektórych przypadkach, dziewczęta wchodzą w okres dojrzewania przed 8 rokiem życia, co oznacza przedwczesne dojrzewanie płciowe [2].

Zaburzenia wątrobowe
Zaburzenia czynności wątroby zwykle zaczynają się w dzieciństwie od stłuszczenia wątroby, co w niektórych przypadkach może doprowadzić do marskości wątroby, nadciśnienia wrotnego i niewydolności wątroby [1]. Stłuszczenie wątroby związane jest z cukrzycą i otyłością. Ponadto obserwowana jest hepatomegalia, czyli nieprawidłowe powiększenie wątroby, które później doprowadza do powiększenia śledziony (splenomegalia). W dzieciństwie obserwowane jest podwyższenie wartości enzymów wątrobowych. Wodobrzusze i niewydolność wątroby obserwowane są do 2-3 dekady życia. Powikłaniami niewydolności wątroby są żylaki przełyku (ryzyko pęknięcia i krwawienia) oraz encefalopatia wątrobowa (uszkodzenie mózgu)[2].
 
Zaburzenia urologiczne/nerkowe 
Rodzaj i nasilenie problemów urologicznych także jest zmienne. U osób z zespołem Alströma mogą występować zaburzenia koordynacji mięśni cewki moczowej, tzw. dysynergia cewki moczowej, a także trudności w rozpoczęciu oddawania moczu, zmniejszony przepływ moczu, wydłużony czas pomiędzy oddawaniem moczu, nietrzymanie moczu oraz zatrzymanie moczu. Nieprawidłowości w oddawaniu moczu mogą występować naprzemiennie między osłabioną i nadmierną aktywnością pęcherza. U wielu osób dochodzi także do infekcji układu moczowego [2].
Oprócz zaburzeń związanych z cewką moczową i pęcherzem, dochodzi do powolnego osłabienia funkcjonowania nerek, które początkowo jest bezobjawowe. Zwykle oznaki niewydolności nerek pojawiają się w okresie dojrzewania lub dorosłości. Objawami, które sugerują problemy z nerkami są: nadmierne pragnienie, wielomocz (jak w przypadku cukrzycy), a następnie obrzęki kończyn oraz ogólne złe samopoczucie [2]. Powoli postępująca nefropatia może prowadzić do schyłkowej niewydolności nerek [1] już w okresie młodzieńczym [2]. 

Zaburzenia oddechowe
W przebiegu zespołu Alströma, u dzieci często występują przewlekłe choroby układu oddechowego jak nawracające zapalenie ucha środkowego, zapalenie zatok, zapalenie oskrzeli czy zapalenie płuc. Ponadto może rozwinąć się nadciśnienie płucne [1], przewlekła obturacyjna choroba płuc, zespół ostrej niewydolności oddechowej oraz rozedma płuc [2].

Objawy neurologiczne
Opisywano napady padaczkowe, osłabienie odruchów, nadmierną reakcję przestrachu, dystonie oraz niewyjaśniony ból stawów [2]. 

Zaburzenia behawioralne i rozwojowe
Pomimo utraty wzroku i słuchu, poziom inteligencji pozostaje normalny. U niektórych niemowląt i małych dzieci stwierdzane jest opóźnienie w osiągnięciu kamieni milowych rozwoju, takich jak czołganie się lub chodzenie, a także opóźnienie w rozwijaniu umiejętności językowych lub trudności w nauce [2].

Cechy dysmorficzne w zespole Alströma
Cechy dysmorficzne w zespole Alströma
www.alstrom.org.uk


  • cienkie włosy, przedwczesne łysienie przednie, 
  • głęboko osadzone oczy 
  • zaokrąglona twarz i grube uszy,
  • szerokie, grube, płaskie stopy,
  • krótkie, grube palce u rąk i nóg (bez polidaktyli - palce dodatkowe; lub syndaktylii - zrośnięcie paliczków) [1].

Objawy dodatkowe:
  • niski poziom hormonu wzrostu (nieskorosłość w wieku dorosłym),
  • nadciśnienie tętnicze,
  • niedoczynność tarczycy, 
  • zaawansowany wiek kostny,
  • łysienie,
  • refluks żołądkowo-przełykowy, ból w nadbrzuszu,
  • skolioza lub kifoza [2].

Zespół Alströma jest diagnozowany na podstawie objawów klinicznych (w okresie dziecięcym, adolescencji czy dorosłym), a potwierdzeniem jest pozytywny wynik badania genetycznego [1]. Nie jest to łatwa procedura. Badania genetyczne wykrywają mutacje ALMS1 u około 70% -80% osób pochodzenia północnoeuropejskiego i u około 40% osób na całym świecie [2]. Należy podkreślić, że występowanie w rodzinie zespołu Alströma stanowi duże kryterium diagnostyczne. Diagnostyka prenatalna jest możliwa jeśli znana jest w danej rodzinie mutacja powodująca zespół [1].

Kryteria diagnostyczne zespołu Alströma według wieku 
[Gene Reviwes/Marshall et all, 2007]


Przedział wiekowy
Kryteria diagnostyczne
Wymagane minimum
Duże
Małe
urodzenie-2. rok życia *
- jeden z patogennych wariantów ALMS1 lub zespół Alströma w wywiadzie rodzinnym
- oczopląs / światłowstręt / zaburzenia widzenia
- kardiomiopatia dziecięca
- otyłość
- niedosłuch czuciowo-nerwowy

2 kryteria duże lub 1 kryterium duże i 2 małe
3.-14. rok życia*
- jeden z patogennych wariantów ALMS1 lub zespół Alströma w wywiadzie rodzinnym
- oczopląs / fotofobia / upośledzone widzenie (jeśli jest wystarczająco duże, aby zbadać: dystrofia stożkowa według ERG
- w historii dziecięca kardiomiopatia
- niedosłuch czuciowo-nerwowy
- otyłość i / lub jej powikłania (np. insulinooporność, T2DM, stłuszczenie wątroby, hipertriglicerydemia)
- kardiomiopatia restrykcyjna
- obniżona czynność nerek
2 kryteria duże lub 1 kryterium duże i 3 małe
15. rok życia
- jeden z patogennych wariantów ALMS1 lub zespół Alströma w wywiadzie rodzinnym
- historia oczopląsu w okresie niemowlęcym / dzieciństwie, zaburzenia widzenia, ślepota praktyczna, dystrofia czopków i pręcików w ERG)
- niedosłuch czuciowo-nerwowy
- kardiomiopatia restrykcyjna i / lub kardiomiopatia dziecięca w historii
- otyłość i / lub jej powikłania (np. insulinooporność, T2DM, stłuszczenie wątroby, hipertriglicerydemia)
- CKD Stadium ≥ III
2 kryteria duże + 2 kryteria małe lub 1 kryterium duże i 4 kryteria małe
* u dzieci w tym wieku należy dokonać ponownej oceny pod kątem obecności głównych i mniej istotnych kryteriów w miarę starzenia się.
CKD = przewlekła choroba nerek; ERG = elektroretinogram; T2DM = cukrzyca typu 2
Na podstawie: Marshall JD, Beck S, Maffei P, Naggert JK. Alström syndrome. Eur J Hum Genet. 2007;15:1193–202

Niezbędne jest badanie okulistyczne, z wykonaniem elektroretinogramu (ERG) w celu wykrycia nieprawidłowości w siatkówce oraz elektrookulogram (EOG) do pomiaru czynności siatkówki. Ponadto należy przeprowadzić badanie słuchu, konsultację audiologiczną i otolaryngologiczną. Głuchota czuciowo-nerwowa może być potwierdzona przez specjalistyczne badania słuchu np. audiogram, słuchowe potencjały wywołane. U chorych z podejrzeniem zespołu należy wykonać wszelkie badania, poprzez które można wykryć wady narządów wewnętrznych np. USG serca, USG jamy brzusznej, EKG, a także badania laboratoryjne: poziom glikemii i diagnostyka cukrzycy, profil lipidowy, próby wątrobowe, hormony tarczycy, hormon wzrostu oraz hormony płciowe.

Pacjent powinien być skonsultowany przez genetyka, pediatrę, endokrynologa, okulistę, audiologa, otolaryngologa, kardiologa, gasrtoenterologa, urologa, nefrologa, neurologa, ortopedę, psychiatrę/psychologa, logopedę i innych specjalistów, w zależności od potrzeb.

Diagnostyka różnicowa:
  • zespół Bardeta-Biedla, 
  • zespół Biemonda typu 2, 
  • zespół Cohena, 
  • wrodzona amauroza Lebera
  • izolowana rodzinna kardiomiopatia rozstrzeniowa,
  • zespół zespół Laurence’a-Moona,
  • zespół Wolframa,
  • zespół Ushera,
  • achromatopsja,
  • zaburzenia mitochondrialne [1][2][3].
 
Możliwości leczenia
Na chwilę obecną nie ma możliwości leczenia przyczynowego u pacjentów z zespołem Alströma. Postępowanie skupia się na obserwacji pacjenta oraz leczeniu pojawiających się z biegiem czasu chorób i objawów klinicznych. Pacjent powinien znaleźć się pod opieką wielodyscyplinarnego zespołu, z uwzględnieniem: pediatry, okulisty, audiologa, laryngologa, kardiologa, endokrynologa [2]. Obserwacja powinna obejmować:
  • rutynową ocenę wzroku i słuchu,
  • pomiary masy ciała, wzrostu i wskaźnik masy ciała; 
  • badanie serca (w tym echokardiografia i EKG u wszystkich osób oraz MRI w wieku powyżej18. roku życia);
  • poposiłkowy peptyd C i poziom glukozy oraz HbA1C w wieku czterech lat; 
  • profil lipidowy; 
  • stężenia ALT, AST i GGT w osoczu; 
  • badania funkcji tarczycy;
  • dwa razy w roku: morfologia krwi, elektrolity, azot mocznikowy we krwi (BUN), kreatynina, cystatyna-C, kwas moczowy, badanie ogólne moczu,
  • badanie ultrasonograficzne nerek i pęcherza moczowego co rok lub dwa lata, jeśli objawowe i / lub nieprawidłowy wynik badanie moczu [5].

Jak wspomniano wcześniej, podejście terapeutyczne powinno być wielodyscyplinarne i skoordynowane. Zaleca się:
  • noszenie czwerwono-pomarańczowych szkieł korekcyjnych, które zmniejszają światłowstręt;
  • wczesne planowanie edukacji z uwzględnieniem nauki alfabetu Braille'a, umiejętności obsługi komputera i adaptacyjnych umiejętności życiowych [1]; 
  • w przypadku zaćmy - zabieg implantacji soczewki (efekt operacji zależny od stopnia zaawansowania zmian w siatkówce) [2]; 
  • stosowanie pomocy wzrokowych np. okulary Corning i NOIR, teleskop Fresnela Prizinga, mikroskopy i noktowizory oraz urządzeń nieoptycznych np. laser Apollo, telewizor z zamkniętym obiegiem Visualtek, światło szerokokątne, prowadnice papieru, maszyny do pisania o dużym druku, czy też urządzeń "mówiących" i "czytających"[2];
  • obustronne cyfrowe aparaty słuchowe i implanty ślimakowe, które mogą poprawić słuch; nauka języka migowego jest bezcelowa, ponieważ istnieje duże ryzyko utraty wzroku;
    znaczenie ma dotykowy język migowy - pomocny dla niektórych osób głuchoniewidomych [2].
  • inhibitory konwertazy angiotensyny (ACE), beta-blokery, leki moczopędne i digoksynę w leczeniu niewydolności serca; rozważenie przeszczepu serca [1]. 
  • leczenie dietetyczne, ćwiczenia fizyczne, metforminę, glitazony, analogi inkretyny i inhibitory SGLT2 (korzystne w 2/3 przypadków) w terapii cukrzycy [1]; w razie braku skuteczności wdrażana jest insulinoterapia (najlepiej za pomocą pompy); konieczna jest nauka samokontroli cukrzycy (pomiar glikemii za pomocą glukometru; dostępne są glukometry "mówiące") [2],
  • walka z otyłością poprzez indywidualnie dobraną formę rehabilitacji ruchowej oraz dietę [2],
  • beta-adrenolityki, skleroterapię i podwiązywanie żył przełykowych w nadciśnieniu wrotnym; gdy brak efektu:  przezszyjne wewnątrzwątrobowego zespolenie wrotno-układowe.
  • inhibitorów ACE u pacjentów z nefropatią (gdy wystąpi białkomocz); rozważenie przeszczepu nerki (w kilku przypadkach zakończony powodzeniem) [1]; w przypadku niewydolności nerek, wykonywane są dializy lub przeszczep nerki (przeszczep jest przeciwwskazany u chorych z otyłością chorobliwą, kardiomiopatią i niekontrolowaną cukrzycą)[2],
  • dietę niskotłuszczową i leki obniżające poziom lipidów, w przypadku hipertriglicerydemii [2],
  • terapię hormonalną, po ocenie stopnia dojrzałości płciowej i po diagnostyce zaburzeń hormonalnych (np. testosteron u chłopców, hormony tarczycy w przypadku niedoczynności, rekombinowany hormon wzrostu w celu przyspieszenia wzrostu, estrogeny i progesteron u dziewczynek i kobiet z hiperandrogenizmem i zespołem policystycznych jajników, metformina u kobiet z zespołem policystycznych jajników)

W trakcie badań klinicznych znajdują się dwa preparaty: PBI-4050 (faza 2 zakończona) - związek o właściwościach przeciwfibrotycznych i przeciwzapalnych oraz setmelanotyd do leczenia hiperfagii w rzadkich postaciach genetycznej otyłości, w tym zespołu Alströma [1].

Długość życia pacjentów z zespołem Alströma może zostać skrócona przez powikłania choroby. Jednakże odpowiednio wczesne postawienie rozpoznania, a także właściwe interwencje medyczne mogą złagodzić progresję wad oraz poprawić długość i jakość życia pacjentów [1].

Wsparcie dla Rodzin z zespołem Alströma
https://www.alstrom.org/


Naukowcy z Jackson Laboratory w Bar Harbor w stanie Maine prowadzą rejestr pacjentów z zespołem Alströma. Zawiera on informacje o pacjentach z ponad 60 różnych krajów:

Rejestr zespołu Alstroma
Telefon: 207 288 6385; 800 371 3628
Faks: 207 288 6078
Strona internetowa: www.alstrom.org

Ulotka informacyjna alstrom.org w języku polskim: https://www.alstrom.org/wp-content/uploads/alstrom-info-polish.pdf

Opracowano na podstawie:
  1. Maffei P. Alström syndrome. Orphanet. 2019 Dostęp z dn. 7.02.2020
  2. Alström syndrome. National Organization for Rare Disorders. 2016 Dostęp z dn. 7.02.2020
  3. Alström syndrome. OMIM: https://www.omim.org/entry/203800 Dostęp z dn. 7.02.2020
  4. Alström syndrome. Genetic Home References. Dostęp z dn. 9.02.2020 
  5. RB, R,, D,, Alström syndrome. Gene Reviews. Initial Posting: ; Last Update: June 13, 2019.

Komentarze

Prześlij komentarz

Popularne posty z tego bloga

Polimikrogyria - drobnozakrętowość mózgu

Zespół Phelan-McDermid - delecja 22q13

Zespół Wiedemanna-Steinera