Zespół DeSanto-Shinawi

Zespół DeSanto-Shinawi to niezmiernie rzadko diagnozowany zespół chorobowy charakteryzujący się ogólnym opóźnieniem neurorozwoju, obserwowanym w niemowlęctwie i wczesnym dzieciństwie, zaburzeniami zachowania oraz dysmorfiami twarzowymi jak wydatne czoło, płaska nasada i bulwiasty czubek nosa, a także wady oczu. Często jest również opisywana hipotonia mięśniowa i niedosłuch. Za wystąpienie zespołu odpowiedzialne są mutacje genu WAC, dziedziczone w sposób autosomalny dominujący. Zespół jest niewyleczalny. Proponuje się metody wczesnej interwencji terapeutycznej oraz wspieranie i podtrzymywanie zdrowia.

Synonimy:

• ang. DeSanto-Shinawi syndrome - zespół DeSanto-Shinawi,
• ang. DESSH,
• ang. Developmental delay, behavioral abnormalities, facial dysmorphism and ocular abnormalities - opóźnienie rozwoju, zaburzenia zachowania, dysmorfie twarzowe i nieprawidłowości oczu.

Numery w klasyfikacjach:

OMIM	ORPHA	ICD-10
616708	466943 466950 284169	Q83.5

Rozpowszechnienie: <1 / 1 000 000 - Związany z mutacją genu WAC dyzmorfizm, opóźnienie rozwoju i zmiany w zachowaniu.

Przyczyny i dziedziczenie

Zespół DeSanto-Shinawi spowodowany jest mutacją genu WAC, zlokalizowanego na ramieniu krótkim chromosomu 10, w locus: 10p11. W pewnych przypadkach obserwuje się fenotyp nakładający, którego przyczyną są delecje 10p12-p11. Wówczas mutacje pojawiają się w kilku blisko położonych genach, co też skutkuje wystąpieniem innych objawów i tzw. zespołu genów przyległych. Delecje mają różne punkty przerwania i rozmiary. Mutacje zachodzą de novo i są dziedziczone w sposób autosomalny dominujący. Opisano również przypadek mozaicyzmu germinalnego (mutacje zachodzą już na poziomie gamet) u rodziców dzieci.

 

Gen WAC (ang. WW Domian Containing Adapter Coiled-Coil) koduje białko, posiadające fragment o specyficznych właściwościach biochemicznych, zwany domeną WW. Jest więc białkiem modułowym i należy do grupy białek sygnałowych, czyli odpowiedzialnych za przenoszenie informacji - sygnałów - między komórkami. Przykładowo, sygnały te mogą dotyczyć rozmieszczenia poszczególnych białek w komórce. Domena WW pośredniczy w interakcjach białkowych i wiąże je krótkimi liniowymi łańcuchami określanymi jako motywy peptydowe. Łańcuchy te są bogate w prolinę lub zawierają co najmniej jedną prolinę. Prolina to organiczny związek chemiczny zaliczany do amin będący składnikiem wielu aminokwasów budujących białka np. kolagen.

Dokładna funkcja genu WAC nie jest znana. Mutacja lub brak genu najprawdopodobniej są odpowiedzialne za szeroki zakres nieprawidłowości rozwojowych w przebiegu zespołu DeSanto-Shinawi. Obserwowano także zjawisko splicingu alternatwynego genu WAC.

Objawy zespołu DeSanto-Shinawi

Cechy zespołu są zmienne i różnorodne. Nie ma dwóch dzieci z identycznymi objawami. Pierwsze oznaki można zaobserwować już w okresie niemowlęcym i wczesnodziecięcym, kiedy występuje opóźnienie rozwoju psycho-ruchowego. Dzieci nie mówią lub rozwój mowy jest opóźniony. Czasem występują napady padaczkowe i zwężenie ciała modzelowatego. Zmiany w zachowaniu są różnorodne, od autyzmu, lęku, po nadpobudliwość z deficytem uwagi, podniecenie i agresję. Charakterystyczna jest hipotonia mięśniowa i związane z nią trudności w karmieniu (słabe ssanie i połykanie) oraz zaburzenia żołądkowo-jelitowe np. zaparcia. Notowane są również wady serca, jak: przetrwały przewód tętniczy, wady przegrody, stenoza zastawki płucnej i koarktacja aorty.

Cechy dysmorficzne w zespole DeSanto-Shinawi:

Głowa i szyja: brachycefalia, krótka szyja

Twarz: szerokie i wydatne czoło, wklęsła środkowa część twarzy, pełne policzki, szorstkie rysy

Uszy: zrotowane do tyłu, proste uszy, głuchota sensoneuronalna - u niektórych

Oczy: hiperteloryzm, dolnoskośne (skośne na zewnątrz) ułożenie szpar powiekowych, synofrys - pojedyncza brew (zrośnięte brwi), głęboko osadzone oczy, wady wzroku: krótkowzroczność, astygmatyzm, zez

Nos: niska nasada nosa, bulwiasta końcówka

Usta: cienka warga górna, wywinięta, brak łuku Kupidyna (wcięcie na środku wargi górnej), anomalie skrzelopochodne (ang. branchial cleft anomalies) - torbiele, przetoki, zatoki

Owłosienie i ciało: hirsutyzm u niektórych, odwrócone sutki

W delecji 10p12.1-p11.21 dodatkowo odnotowano pseudoartrozę obojczyków, wąskie ciało modzelowate i anomalie czaszki typu: copper beaten skull (syn. beaten brass skull) bez kraniostenozy.

Diagnostyka i różnicowanie

Współwystępowanie opóźnienia neurorozowjowego, z zaburzeniami zachowania, hipotonią, wadami oczu i słuchu oraz przedstawionymi dysmorfiami mogą ukierunkować diagnostykę na zespół DeSanto-Shinawi. Badania genetyczne są wykonywane metodą sekwencjonowania całoeksomowego. Zespół DeSanto-Shinawi należy różnicować z zespołami o podobnych cechach.

Możliwości leczenia

Zespół DeSanto-Shinawi jest niewyleczalny, ale możliwe jest prowadzenie terapii wspierających i podtrzymujących. Zalecana wczesna interwencja terapeutyczna obejmująca współpracę dziecka i rodziny z psychologiem, logopedą, neurologopedą, fizjoterapeutami, oligofrenopedagogiem (niepełnosprawność intelektualna), surdopedagogiem (niedosłuch), tyflopedagogami (niedowidzenie) i terapeutami integracji sensorycznej.

Zadaniem fizjoterapeuty będzie stymulowanie rozwoju ruchowego i wyrównanie obniżonego napięcia mięśniowego. Ważne, by nie męczyć dziecka nadmiernymi ćwiczeniami, a dostosować je do możliwości dziecka.

Należy pamiętać, że z powodu hipotonii i wynikających z niej możliwych problemów z karmieniem, warto skorzystać z porady neurologopedy i terapeuty karmienia oraz dietetyka. Okazuje się konieczne uzupełnienie niedoborów kalorii oraz substancji odżywczych. Zaburzenia z przewodu pokarmowego skutkujące zaparciami należy skonsultować u pediatry i gastroenterologa.

Wady oczu powinny zostać zdiagnozowane i leczone przez okulistę. W przypadku osłabienia słuchu i głuchoty zaleca się badanie audiometryczne i konsultację otolaryngologiczną. Pozostałe wady należy korygować według potrzeb.

Na podstawie:

1. OMIM. DeSanto-Shinawi syndrome Clinical Synopsis. 2015, edit: 2016
2. OMIM. DeSanto-Shinawi syndrome. 2015. edit:2016
3. RareChromo. 10p proximal deletions from 10p11 and 10p12. 2016
4. Uniport. WAC gene. Dostęp z 20.09.2017
5. NCBI. WAC gene. 3.09.2017