Tetrasomia 18p

Tetrasomia 18p należy do liczbowych mutacji chromosomowych. Dzieci zamiast 46 chromosomów posiadają 47. W tym przypadku chromosom dodatkowy jest utworzony przez dwie dodatkowe kopie ramienia krótkiego chromosomu 18. Litera "p" w nazwie zespołu oznacza ramię krótkie chromosomu. Dziecko z tą wadą posiada aż cztery (stąd "tetra") kopie ramienia krótkiego chromosomu 18, co jest przyczyną pojawienia się pewnych zmian w wyglądzie dziecka i zaburzeń w funkcjonowaniu jego organizmu [1].

Inne nazwy choroby: zespół tetrasomii 18p, tet18p, izochromosomia 18p [2]

Rozpowszechnienie: opisano około 250 rodzin z tet18p na całym świecie [1].

Przyczyny i dziedziczenie

Zespół tet18p charakteryzuje obecność specyficznego, opisanego wyżej chromosomu, zwanego także izochromosomem. Występuje on w każdej komórce organizmu. Izochromosom ma dwa jednakowe ramiona - albo ramiona krótkie "p" albo długie "q" [1].

W warunkach prawidłowych dziedziczymy od każdego z rodziców po jednej parze chromosomów. Osoby z tet18p mają dwie prawidłowe kopie krótkiego ramienia chromosomu 18 i dwie dodatkowe kopie krótkiego ramienia chromosomu 18 - czyli razem cztery. Stąd określenie tetrasomia; "tetra" z greki ocznacza "cztery". Taki dodatkowy materiał genetyczny skutkuje pojawieniem się cech zespołu tet18p.

Tetrasomia 18p na ogół nie jest dziedziczna. Zmiany w chromosomach zwykle powstają podczas tworzenia się komórek rozrodczych. Często w historii rodziny nie było tego zaburzenia, ale opisywane są rzadkie postacie dziedzicznej tetrasomii 18p [1].

Objawy i diagnostyka

Po porodzie obserwowane są: niska masa urodzeniowa [3], trudności w karmieniu zarówno piersią jak i butelką z powodu braku umiejętności ssania. Kolejnymi oznakami zespołu są: spowolnienie rozwoju, niepełnosprawność intelektualna, zmiany napięcia mięśniowego (spadek napięcia, wzmożone napięcie lub spastyczność), dysmorfie twarzy i inne. Obraz zespołu jest indywidualny i różni się między dotkniętymi wadą osobami [1,3].

Dzieci z tet18p mogą często wymiotować, co w połączeniu z trudnościami w karmieniu skutkuje niedożywieniem i nieprzybieraniem na wadze. Ponadto dzieci miewają zaburzenia oddychania i żółtaczkę. Z powodu zaburzeń napięcia mięśniowego dochodzi do opóźnienia w zdobywaniu umiejętności ruchowych, jak siedzenie, raczkowanie i chodzenie (dzieci zaczynają chodzić około 2,5 roku) [1].

Cechy dysmorficzne twarzy obejmują:

- nieprawidłowo ukształtowane, nisko-osadzone uszy,

- małe usta,

- płaską rynienkę podnosową,

- cienką wargę górną,

- wysoko wysklepione podniebienie [1],

- dolichocefalię (wąska, długa czaszka na skutek wczesnego skostnienia szwu strzałkowego) lub małogłowie i asymetria twarzy,

- mikrognację (mała żuchwa),

- ściśnięty nos (ang. pinched nose) [3],

rzadziej obserwowane są:

- zmarszczka nakątna w kącikach przynosowych oczu,

- hipoteloryzm oczny (oczy osadzone blisko siebie),

- rozszczep podniebienia,

- przerost dziąseł [3].

Pozostałe problemy zdrowotne to między innymi: napady drgawek, napady ruchowe, klonusy (mimowolne skurcze włókien mięśniowych spowodowane nagłym rozciągnięciem mięśnia), problemy ze wzrokiem, nawracające infekcje uszu, utrata słuchu różnego stopnia, zaparcia i inne zaburzenia gastroenterologiczne, skoliozy, kifozy, niespotykanie małe kości biodrowe, biodro koślawe, wady kości rąk i stóp (klinodaktylia - boczne lub przyśrodkowe skrzywienie palca w płaszczyźnie dłoni lub stopy; syndaktylia - zrośnięcie palców), małpia bruzda na rękach, płaski łuk stopy, wady serca, wady nerek (podwójne moczowody, refluks pęcherzowo-moczowodowy, rozdęcie moczowodów, zablokowanie moczowodów, wodonercze, nerka podkowiasta, nieprawidłowe anatomicznie położenie nerek w jamie brzusznej, przez co mogą być one uciskane przez inne narządy, częste infekcje układu moczowego), spodziectwo (nieprawidłowa lokalizacja ujścia cewki moczowej) i wnętrostwo (niezstąpienie jądra lub jąder z jamy brzusznej do worka mosznowego) u chłopców, ADHD i zaburzenia lękowe. W badaniu rezonansu magnetycznego głowy czasem dostrzega się agenezję ciała modzelowatego i poszerzenie komór bocznych (nie u wszystkich). U niektórych dzieci występuje jeszcze przepuklina oponowo-rdzeniowa [1, 2, 3, 4]. Po urodzeniu może pojawić się niski poziom przeciwciał zwalczających infekcje - IgA [3].

Osoby chore mają charakterystyczną budowę ciała - wąska klatka piersiowa i ramiona, wyraźnie widoczne kości i mięśnie (budowa asteniczna) [3]. Zwykle też są niskiego wzrostu z powodu niedoboru hormonu wzrostu [2].

Tetrasomię 18p można stwierdzić jeszcze w okresie prenatalnym. Wadę podejrzewa się na podstawie rutynowego badania ultrasonograficznego w ciąży, a także badań inwazyjnych jak biopsja kosmówki, amniopunkcja, czy pobranie krwi płodowej. Analiza chromosomalna pobranych próbek pozwala ustalić, czy dziecko będzie chore [3].

Wada jest też diagnozowana postnatalnie, czyli po urodzeniu dziecka. Diagnoza polega na zaobserwowaniu objawów tetrasomii 18p oraz potwierdzeniu podejrzenia badaniami chromosomalnymi (metodą FISH). Wykonywane są także badania dodatkowe w zależności od potrzeb, w celu zidentyfikowania problemów zdrowotnych, które są związane z tet18p [3].

Różnicowanie:

- trisomia 18 (zespół Edwardsa),

- chromosomie 18 [3].

Możliwości leczenia

Tetrasomia 18p jest chorobą niewyleczalną, a możliwości leczenia ograniczają się do łagodzenia objawów towarzyszących i korygowania wad wynikających ze specyfiki zaburzenia. Przykładowo, korekcji chirurgicznej mogą wymagać dzieci z anomaliami twarzoczaszki, czaszki, kręgosłupa, palców, wadami nerek, serca. Operacje są wykonywane w zależności od ciężkości wady, lokalizacji anatomicznej, wynikających z ich obecności objawów i innych czynników [3].

Z powodu zaburzeń układu pokarmowego u dzieci, zachodzi potrzeba karmienia przez sondę dożołądkową, dietą z wysoką ilością kalorii, by zapobiegać niedowadze. W przypadku przedłużającej się żółtaczki noworodków - stosowana jest fototerapia. Jeśli dojdzie do poważnych zaburzeń oddychania i niewydolności oddechowej, dziecko zostanie zaintubowane i wentylowane mechanicznie [2].

Ponadto, od samego początku warto wspierać rozwój dziecka poprzez integrację sensoryczną, terapię mowy, fizjoterapię, terapię zajęciową, edukację społeczno-zawodową i opiekę socjalną. Zalecane jest także poradnictwo genetyczne [3].

Na podstawie:

1. Genetic Home Reference

2. GEN.ORG

3. NORD

4. tetrasomy18p.com

Warto przeczytać: publikacje na PubMed