Choroba Alexandra

Badanie histologiczne mózgu w AD
http://neuropathology-web.org

Choroba Alexandra jest rzadkim zaburzeniem układu nerwowego. Jest to jedna z leukodystrofii, w których obserwuje się zniszczenie mieliny. Mielina to osłonki tłuszczowe izolujące włókna nerwowe i ułatwiające szybkie przesyłanie impulsów nerwowych. Jeśli mielina jest nieprawidłowa, wówczas przekazywanie impulsów nerwowych może być zakłócone. Degeneracja (zniszczenie, zanik) mieliny w takich chorobach jak leukodystrofie, której przykładem jest choroba Alexandra, prowadzą do upośledzenia funkcjonowania układu nerwowego. 

Inne nazwy choroby:

• dysmyelogenic leukodystrophy
• dysmyelogenic leukodystrophy-megalobare
• fibrinoid degeneration of astrocytes
• fibrinoid leukodystrophy
• hyaline panneuropathy
• leukodystrophy with rosenthal fibers
• megalencephaly with hyaline inclusion
• megalencephaly with hyaline panneuropathy
• AD
• AxD

Rozpowszechnienie: <1:1000 000. W Polsce na rok 2015 - znanych jest troje dzieci z chorobą Alexandra (Grupa Bois Dentelle).

Dziedziczenie: autosomalne dominujące. Choroba spowodowana mutacją w genie GFAP (glial fibrillary acidic protein – kwaśne białko włókienkowe) znajdującym sie w chromosomie 17 (17q21).
W większości przypadków mutacja jest nowa, co zdarza się u potomków bez historii tej choroby w rodzinie. Rzadko dziecko dziedziczy mutację jednego rodzica, który jest nosicielem wadliwego genu.

Objawy i diagnostyka
Obraz kliniczny, czyli to jak wygląda przebieg choroby zależy od podtypu. Wcześniej choroba Alexandra była klasyfikowany jako podtypy: noworodkowy, dziecięcy, młodzieńczy lub dorosłych, jedynie w oparciu o wiek zaobserwowania objawów. Obecnie stosowany system klasyfikacji opiera się na konstelacji cech klinicznych i radiologicznych i obejmuje typ I i typ 2 AD. 

Typ I choroby charakteryzuje się wczesnym początkiem (średnio 1,74 lat) i krótszym czasem przeżycia (mediana 14 lat), natomiast typ II może pojawiać się w ciągu całego życia (średnio 21,64 lat, ale również we wczesnym dzieciństwie) i notowany jest dłuższy okres przeżycia (mediana 25 lat). 

Typy choroby Alexandra różnią się także pod względem objawów. W typie I obserwuje się: wielkogłowie, wodogłowie, objawy encefalopatii (uszkodzenia mózgu), padaczkę lekooporną, wzrost ciśnienia śródczaszkowego, zatrzymanie rozwoju (opóźnienie wzrostu i przyrostu masy ciała,), sztywność mięśni, ograniczenia ruchowe, brak koordynacji, senność, wymioty i trudności w połykaniu, a także niepełnosprawność intelektualną. Natomiast u chorych z II typem stwierdza się zaburzenia opuszkowe, autonomiczne i ruchowe, takie jak dyzartria (zaburzenia mowy), dysfonia (zaburzenia głosu), dysfagia (trudności w połykaniu), ataksja (zaburzenia koordynacji), niedowład spastyczny i mioklonie podniebienia (zrywania mięśniowe podniebienia). Typ II AD cechuje również wolniejszy postęp, a zaburzenia poznawcze (np. zaburzenia myślenia, uwagi, pamięci) mogą być całkowicie nieobecne.
 
Charakterystyczną cechą choroby Aleksandra jest także obecność nieprawidłowych złogów białkowych zwanych włóknami Rosenthala. Złoża te znajdują się w wyspecjalizowanych komórkach zwanych komórkami astroglejowymi, które wspierają i odżywiają pozostałe komórki znajdujące się w mózgu i rdzeniu kręgowym (czyli ośrodkowym układzie nerwowym). Dlatego też choroba Alexandra jest określana jako choroba degeneracyjna astrocytów. 

Rozpoznanie choroby opiera się na wynikach badania rezonansu magnetycznego lub tomografii komputerowej głowy (zmniejszenie gęstości istoty białej w płatach czołowych i zwiększenie gęstości okolic okołokomorowych), histologicznego mózgu oraz molekularnych (materiał pobierany jako wymaz z policzka lub krew z żyły). Wynik ujemny badania molekularnego nie wyklucza jednak choroby. W procesie diagnostycznym należy też wziąć pod uwagę podobne do AD choroby, czyli:

Badanie rezonansowe
http://www.ajnr.org

- choroba Canavana
- encefalopatia Leigha
- adenoleukodystrofia
- metachroniczna leukodystrofia
- leukodystrofia Krabbego
- choroba Tay-Sascha
- acyduria (kwasica) glutarowa 
- choroba Pelizaeusa-Merzbachera

Badania prenatalne dla kobiet w ciąży w grupie zwiększonego ryzyka są możliwe, jeżeli zidentyfikowano mutację u chorego członka rodziny.

Możliwości terapeutyczne
Nie istnieje żadne leczenie przyczynowe, ale można łagodzić objawy choroby. Stosowane są leki przeciwpadaczkowe, wsparcie żywieniowe oraz antybiotyki w razie infekcji. Dzieci powinny być rehabilitowane i uczęszczać na zajęcia specjalne. Ponadto zalecane są regularne konsultacji neurologicznych, ortopedycznych (ryzyko skoliozy, zaburzenia motoryczne), dietetyka, gastrologa, a także pedagoga specjalnego i psychologa.

Na podstawie:

GHR
NORD
ORPHANET
NCBI