Zespół Bainbridge'a-Ropers'a

Zespół Bainbridge'a-Ropers'a jest jednym z niedawno opisanych i nazwanych zespołów genetycznych. Występuje niezmiernie rzadko lub pozostaje nierozpoznany z uwagi na mało charakterystyczne objawy. Na chwilę obecną medycynie znane są zarówno postacie łagodniejsze zespołu, jak i o skrajnie ciężkim przebiegu i niekorzystnym rokowaniu. Do głównych cech zespołu zaliczamy opóźnienie rozwoju i niepełnosprawność intelektualną, trudności w karmieniu, cechy dysmorficzne (najczęściej łukowate brwi i szeroko rozstawione nozdrza) oraz łokciowe odchylenie dłoni występujące w spoczynku.

Synonimy:

• ang. Severe feeding difficulties-failure to thrive-microcephaly due to ASXL3 deficiency syndrome - poważne trudności w karmieniu-zaburzenia rozwojowe-mikrocefalia spowodowane zespołem niedoboru ASXL3;
• ang. Bainbridge-Ropers Syndrome (BRS) - zespół Bainbridge'a-Ropersa.

Rozpowszechnienie: nieznane. Dotychczas opisano na świecie kilkanaścioro dzieci.

Dziedziczenie
Przyczyną zespołu mogą być mutacje nonsensowne i missensowne genu ASXL3 zlokalizowanego na ramieniu długim chromosomu 18 (18q12.1). Skutkiem mutacji jest skrócenie białka kodowanego przez ten gen lub zmiana jego struktury.

Objawy i diagnostyka

Dysmorfie twarzy
Genomedicine, Brainbridge et all. 2013

Zespół po raz pierwszy opisano w 2013 r. Jest to więc "młody" zespół chorobowy, jeszcze nie do końca dobrze poznany. W jego przebiegu stwierdza się cechy podobne do zespołu Bohringa-Opitza (spowodowanego mutacją genu ASXL1). Cechy zespołu Bainbridge'a-Ropers'a nie są jednoznaczne i trudno szybko postawić trafne rozpoznanie. Zaliczamy do nich:

• noworodki małych rozmiarów i znacznego stopnia opóźnienie rozwoju pourodzeniowego,
• ciężkie opóźnienie psycho-ruchowe (ciężka niepełnosprawność umysłowa i ruchowa, dzieci raczej nie mówią), słaby kontakt wzrokowy, możliwe stereotypie ruchowe jak np. potrząsanie głową, trzepotanie rękami, cechy autystyczne, wrażliwość zmysłowa, "fascynacja wodą",
• trudności w karmieniu dziecka (trudności z zamknięciem ust - obecne już od urodzenia, refluks żołądkowo-przełykowy, ryzyko niedożywienia), 
• cechy dysmorficzne: łukowate brwi, szeroko rozstawione nozdrza; możliwe też: wysoko wysklepione, wąskie podniebienie; nisko osadzone uszy, uszy skierowane do tyłu, długie rzęsy, hiperteloryzm, krótki nos, niedorozwój skrzydełek nosa, przerost dziąseł, małogłowie, wydatne czoło, cofnięta żuchwa, duże ciemiączka, rzadkie włosy, łuszcząca się skóra głowy, 
• ulnaryzacja (łokciowe odchylenie dłoni) w spoczynku, a także zaciśnięte dłonie, głębokie zmarszczki na dłoniach i stopach, wzmożone lub obniżone napięcie mięśniowe (może być hipotonia osiowa i zmienne napięcie mięśniowe w kończynach).

Wiadomo też o dziecku, które miało znacznie mniej nasilone opóźnienie psychoruchowe i normalny wzrost, a z dysmorfii tylko szeroko rozstawione nozdrza. U jednego dziecka w badaniu rezonansu magnetycznego uwidoczniono łagodny ubytek istoty białej wtórny do niedorozwoju pnia mózgu, a ponadto niedorozwój lub dysplazje migdałków móżdżku. Wynik badania spektroskopii rezonansu magnetycznego był normalny.

Do cech, które mogą występować u dzieci z zespołem Bainbridge'a-Ropers'a można zaliczyć  też dysfunkcje pęcherza moczowego, niezastąpione jądra u chłopców, zez rozbieżny, hirsutyzm, dodatkowy sutek, trudności z zasypianiem, bezdech senny, nieadekwatny lub kompulsywny śmiech, dalekowzroczność, rzadko napady padaczkowe i słabszą produkcję łez.

W porównaniu z zespołem Bohringa-Opitza, żaden z opisywanych pacjentów nie prezentował takich objawów jak: zgięcie nadgarstków i łokci, krótkowzroczność i trigonocefalia.

Aby potwierdzić diagnozę zespołu Bainbridge'a-Ropers'a wykonuję się sekwencjonowanie całego eksomu i całogenomowe. Diagnostyka różnicowa obejmuje m.in. zespół Bohringa-Opitza, Cornelii de Lange, zespoły metaboliczne i choroby spichrzeniowe.

Możliwości leczenia

Zespół Bainbridge'a-Ropersa na chwilę obecną jest niewyleczalny. Jego stopień nasilenia bywa zmienny u poszczególnych dzieci. Nie ma dwóch takich samych dzieci z zespołem Bainbridge'a-Ropers'a. Możliwe jest leczenie objawowe i wspieranie rozwoju dziecka, dbając jednocześnie o jakość jego życia. Dziecko powinno być pod opieką doświadczonego genetyka, pediatry, neurologa, ortopedy, pedagoga specjalnego, logopedy, fizjoterapeuty i terapeuty karmienia. W razie potrzeby powinna zostać zaproponowana opieka paliatywna. Badania diagnostyczne wykonywane są w oparciu o występujące objawy (obrazowe, biochemiczne krwi itp.).

Wspieranie rozwoju

Dziecko niestety będzie niesamodzielne. Najprawdopodobniej nie będzie w stanie mówić i chodzić. Będzie wymagało troskliwej opieki przez całą dobę. Istotna okaże się wczesna interwencja, wdrożenie metod integracji sensorycznej, terapia w sali doświadczania świata, terapia zajęciowa i logopedyczna. 

Trudności w karmieniu

Z powodu trudności w karmieniu, niezbędna jest terapia karmienia, a oprócz tego indywidualnie dobrane żywienie (np. gotowane w domu po konsultacji dietetycznej, stosowanie specjalnego żywienia nieobciążającego przewodu pokarmowego dziecka).

Jeśli trudności są nie do opanowania zachowawczo, wtedy dopiero trzeba rozważyć karmienie przez sondę lub też założenie przezskórnej endoskopowej gastrostomii przez które można podawać zmiksowane posiłki i poić dziecko.

Gdy stwierdzony został refluks żołądkowo-przełykowy, wówczas staramy się karmić dziecko w pozycji na prawym boku, a po jedzeniu układamy je na lewym. Korzystne jest również karmienie w pozycji półwysokiej lub wysokiej oraz pozostawanie w tej pozycji prze około godzinę po karmieniu. Gdy to nie pomaga - wtedy wykonywana jest "operacja refluksu" - fundoplikacja.

Rehabilitacja ruchowa

U każdego dziecka z niepełnosprawnością ruchową powinna zostać wdrożona indywidualnie dobrana rehabilitacja ruchowa np. metodą Bobath, Vojty, czy też Moralesa. Celem rehabilitacji jest wyrównanie napięcia mięśniowego, a więc zwiększenie napięcia mięśni korpusu oraz przeciwdziałanie hipotonii lub hipertonii na kończynach. Istotna jest także terapia ułożeniowa i korygowanie nieprawidłowych pozycji przyjmowanych przez dziecko. 

Konieczne będzie indywidualne dobranie wózka dla dziecka i sprzętu ortopedycznego według potrzeb.

Grupa wsparcia dla Rodzin Dzieci z zespołem Bainbridge'a-Ropers'a

Bainbridge-Ropers Syndrome and ASXL3 Families

Na podstawie:

1. Bainbridge, M. N., Hu, H., Muzny, D. M., Musante, L., Lupski, J. R., Graham, B. H., Chen, W., Gripp, K. W., Jenny, K., Wienker, T. F., Yang, Y., Sutton, V. R., Gibbs, R. A., Ropers, H. H. De novo truncating mutations in ASXL3 are associated with a novel clinical phenotype with similarities to Bohring-Opitz syndrome. Genome Med. 5: 11, 2013
2. Hamosh A. Bainbridge-Ropers Syndrome. OMIM. 10/18/2013 edit. 11/20/2014
3. http://www.asxl3.com