Mukopolisacharydoza typu 1H - zespół Hurler

Mukopolisacharydozy to grupa rzadkich chorób genetycznych, których istotą są niedobory specyficznych enzymów lizosomalnych. Deficyt ten skutkuje niezdolnością metabolizowania długich łańcuchów cząsteczek cukrowych znanych jako glikozaminoglikany, czy mukopolisacharydy - do prostszych cząsteczek. Taka sytuacja doprowadza do gromadzenia się mukopolisacharydów w komórkach organizmu, co widoczne jest w objawach charakterystycznych dla każdej odmiany MPS. Zatem mukopolisacharydozy należą do grupy lizosomalnych chorób spichrzeniowych. Istnieje wiele typów mukopolisacharydoz. W tym wpisie omówimy najczęstszą postać: MPS typu 1, czyli zespół Hurler.

Jeszcze na samym początku warto doprecyzować, że mukopolisacharydoza typu 1 może przebiegać jako:
  • zespół Hulrer (najczęstsza),
  • zespół Sheiego (forma łagodniejsza),
  • zespół Hulrer-Sheiego (pośrednia, niezakwalifikowana ani jako zespół Hurler, ani zespół Sheiego).

Synonimy:

Mukopolisacharydoza typu I:
  • ang. Gargoylism - gargiolizm, maszkaronizm,
  • MPS Disorder 1 - Zaburzenie MPS typu 1.

Zespół Hurler:
  • ang. Mucopolysaccharidosis Type 1H - Mukopolisacharydoza typu 1H (MPS 1H),
  • ang. Hurler Disease - choroba Hurler,
  • ang. Hurler Syndrome - zespół Hurler,
  • Alpha-L-iduronate deficiency - niedobór alfa-L-irudonidazy.

Zapadalność: 1 : 200 000 w Europie. Zespół dotyka mężczyzn i kobiet w równym stopniu.

Przyczyny i dziedziczenie
Przyczyną choroby jest mutacja w genie IDUA, zlokalizowanym na chromosomie 4. Jej skutkiem jest niedobór enzymu - alfa-L-irudonidazy, którego zadaniem jest rozkład lub metabolizm mukopolisacharydów. Jej brak doprowadza do akumulowania się siarczanu heparanu i siarczanu dermatanu w narządach wewnętrznych, doprowadzając do uszkodzenia wątroby, serca i mózgu. Mutacja jest dziedziczona autosomalnie recesywnie. O dziedziczeniu recesywnym mówimy wtedy, gdy dana osoba dziedziczy od obojga rodziców dwie zmienione kopie tego samego genu. Po jednej kopii otrzymuje od każdego rodzica. Zatem choroba występuje tylko wtedy, gdy obydwa wadliwe geny zostaną przekazane potomkowi. Odziedziczenie jednej zmienionej kopii genu i jednej prawidłowej oznacza, że dziecko najprawdopodobniej nie będzie miało cech choroby, ale będzie nosicielem wadliwego genu i może go przekazać później swojemu potomstwu. Prawidłowa kopia genu równoważy deficyty warunkowane przez kopię uszkodzoną. Przekazanie zdrowej kopii lub uszkodzonej to zjawisko losowe – może nastąpić, ale nie musi. Istnieje 25% ryzyko przekazania wadliwego genu dziecku i jego zachorowania, jeżeli oboje rodziców posiadają i przekażą mu zmieniony gen. Jest też 75% szans na to, że dziecko nie będzie miało objawów choroby. Co jeszcze ważne, mamy 50% prawdopodobieństwo, że dziecko otrzyma od rodziców tylko jedną kopię zmienionego genu, a wtedy będzie nosicielem wady, ale bez objawów choroby. Dziecko może też odziedziczyć obie prawidłowe kopie od każdego z rodzica, czyli będzie zdrowe i nie będzie nosicielem – na co jest 25% szans. Trzeba wiedzieć, że takie ryzyko występuje w każdej z ciąż, niezależnie od płci dziecka.

Objawy i diagnostyka
contentwithpictures.com
Po urodzeniu dzieci na ogół wyglądają normalnie, ale mogą występować przepukliny pachwinowe i pępowinowe. Zespół Hurlera rozpoznaje się około 6.-24. miesiąca życia. Charakterystycznymi objawami są wtedy:
  • wyraźne, pogrubiałe rysy twarzy (duża głowa, wydatne czoło, uwypuklone guzy czołowe, obniżona nasada nosa, szeroki czubek nosa, nozdrza skierowane do góry, pełne policzki, grube usta, duży język, nierówne zęby) - nasilające się wraz z wiekiem,
  • wady układu szkieletowego, nietypowe kręgi, ciężka sztywność stawów, szponowate dłonie, zgarbienie pleców (kifoza piersiowo-lędźwiowa),
  • spowolniały wzrost,
  • hepatospelnomegalię, czyli powiększenie wątroby i śledziony,
  • kardiomiopatię (uszkodzenie serca) i wady zastawek,
  • niedosłuch,
  • przerost migdałków gardłowych i podniebiennego.

W przebiegu choroby obserwuje się opóźnienie rozwoju, nawracające infekcje układu moczowego i oddechowego, głośny oddech, a także przewlekły katar. Po około 2.-3. roku życia często rozwija się wodogłowie i zmętnienie rogówki oka. Oprócz tego występują przepukliny i hirsutyzm (nadmierne owłosienie). Rozwój umysłowy osiąga swój szczyt w wieku około 2 lat, a następnie obserwuje się postępującą niepełnosprawność intelektualną (zaburzenia rozwoju mowy, zatrzymanie rozwoju, regresja funkcji poznawczych).

W początkowym etapie choroby trudno ją zdiagnozować. Podejrzenie choroby należy wysnuć na podstawie obecności wysokich stężeń siarczanu heparanu i dermatanu w moczu. Potwierdzeniem diagnozy jest wykrycie niedoboru enzymu w leukocytach lub fibroblastach. Wykonywane są również badania genetyczne. Do istotnych badań dodatkowych, jak EKG i ECHO serca oraz zdjęcie rentgenowskie kręgosłupa oraz w razie potrzeby badania obrazowe głowy. W zdjęciach rentgenowskich stwierdza się charakterystyczne zmiany kostne, jak dysostosis multiplex.
Istnieje możliwość wykonania diagnostyki prenatalnej z wykorzystaniem technik inwazyjnych jak amniopunkcja genetyczna i biopsja kosmówki z oznaczeniem aktywności enzymu.

Diagnostyka różnicowa:
  • mukolipidozy: choroba wtrętów wewnątrzkomórkowych (ang. I-cell disease), Hurler-podobny zespół
  • zespół Hurler-Sheiego,
  • MPS 2 i 6

Możliwości leczenia
Na chwilę obecną, postępowaniem z wyboru zaraz po zdiagnozowaniu dzieci w wieku do 2,5 roku życia jest transplantacja krwiotwórczych komórek macierzystych (HSCT, hematopoietic stem cell transplantation). HSCT wpływa na wydłużenie życia, a także zmniejszenie niektórych objawów fizykalnych oraz zaburzeń poznawczych. Terapia powinna być wdrożona przed uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego.
W leczeniu mukopolisacharydozy typu 1 stosowana jest również enzymatyczna terapia zastępcza z wykorzystaniem Aldurazymu (laronidaza). Jej celem jest spowolnienie progresji choroby. Należy wiedzieć, że laronidaza nie jest skuteczna w leczeniu objawów neurologicznych. Preparat podawany jest dożylnie.Pozostałe możliwości terapeutyce są objawowe i podtrzymujące.

Dziecko będzie potrzebowało opieki genetyka, pediatry, kardiologa, neurologa, okulisty, ortopedy, otolaryngologa, audiologa, rehabilitantów, pielęgniarek, pedagogów i terapeutów zajęciowych. Może zajść potrzeba wykonania operacji np. usunięcia migdałków, plastyki przepuklin, założenie układu komorowo-otrzewnowego w celu odbarczenia wodogłowia, operacja zastawek serca, dekompresja rdzenia kręgowego i uwolnienie nerwu pośrodkowego. Powikłania krążeniowo-oddechowe mogą doprowadzać do zgonów w pierwszej dekadzie życia, stąd tak ważne jest wczesne rozpoznanie i poddanie pacjenta transplantacji krwiotwórczych komórek macierzystych i enzymatycznej terapii zastępczej.
Poradnictwo genetyczne powinno zostać zaoferowane parom z dodatnim wywiadem rodzinnym w kierunku każdej mukopolisacharydozy. Szerokiego wsparcia dla rodzin i dzieci zmagających się z mukopolisacharydozą udziela Stowarzyszenie Chorych na Mukopolisacharydozę i Choroby Rzadkie.

chorobyrzadkie.pl

Opracowano na podstawie
  1. Hurler syndrome. Orphanet. 2014. Dostęp z dn. 15.10.2015 r.
  2. Mucopolysaccharidosis type 1. National Organization for Rare Disorders. 2006. Dostęp z dn. 15.10.2015 r.
  3. Staba SL, Escolar ML, Poe M, et al. Cord-blood transplants from unrelated donors in patients with Hurler's syndrome. N Engl J Med 2004 May 6;350(19):1960-9.
  4. National Institute of Neurological Disorders and Stroke.National Institute of Neurological Disorders and Stroke. Mucolipidoses Fact Sheet. Office of Communications and Public Liaison. Bethesda, MD; Publication No. 03-5115. February 13, 2007.
  5. Wraith JE. Mucopolysaccharidoses and oligosaccharidoses. In: Saudubray JM, van den Berghe G, Walter JH, eds.Wraith JE. Mucopolysaccharidoses and oligosaccharidoses. In: Saudubray JM, van den Berghe G, Walter JH, eds. Inborn Metabolic Diseases: Diagnosis and Treatment. 5th ed. New York, NY: Springer; 2012:chap 40.

Komentarze

Popularne posty z tego bloga

Polimikrogyria - drobnozakrętowość mózgu

Zespół Phelan-McDermid - delecja 22q13

Zespół Wiedemanna-Steinera