Choroba Huntingtona

Choroba Huntingtona to rzadka choroba uwarunkowana genetycznie, której skutkiem jest neurodegeneracja, czyli niszczenie komórek nerwowych. Z uszkodzeń tych wynikają objawy choroby, do których zaliczamy m.in. zaburzenia w poruszaniu się (ruchy mimowolne), a także wahania nastroju oraz zaniki pamięci, aż do demencji. Innymi słowy, powoduje silne, wymuszone, niemożliwe do opanowania ruchy pląsawicze oraz odbiera siły intelektualne. Zatem jest to choroba, doprowadzająca do ciężkiej niepełnosprawności ruchowej, a także umysłowej. Osoba chora staje się zależna od opiekunów. 

Aktualnie nie ma skutecznej terapii dla pacjentów z chorobą Huntingtona. Jednak możliwe jest postępowanie objawowe i szeroko pojęta rehabilitacja. W ostatnim czasie pojawiła się także nadzieja dla pacjentów z chorobą Huntingtona. Jest to terapia genową, która polega na operacyjnym podaniu genu (wraz z wirusowym wektorem), którego zadaniem jest "uśpienie" zmutowanego genu wywołującego chorobę. Takie leczenie rozpoczęto już w Polsce.

Synonimy:

• łac. chorea chronica hereditaria progressiva,
• ang. Huntington disease,
• dawniej: pląsawica Huntingtona.

Numery w klasyfikacjach:

OMIM	ORPHA	ICD-10
143100	399	G10

Rozpowszechnienie: 1-9:100 000 [1]; w Polsce 1:15 000 [2]

Przyczyny i dziedziczenie

Choroba Huntingtona jest dziedziczona autosomalnie dominująco. Za jej wystąpienie odpowiada mutacja w genie HTT (IT15), który zawiera informacje na temat tworzenia białka znanego jako huntingtyna. Znajduje się on na ramieniu krótkim chromosomu 4. Funkcja huntingtyny w organizmie człowieka jeszcze nie została poznana, ale przypuszcza się, że jest istotna dla komórek nerwowych mózgu.

Mutacja w genie HTT polega na nieprawidłowym, wielokrotnym powtórzeniu trzech zasad: cytozyny, adeniny i guaniny (CAG). Normalny gen zawiera 35 lub mniej powtórzeń wspomnianych trzech zasad. Nieprawidłowy gen powodujący chorobę zawiera 36 lub więcej powtórzeń [3, 4]. Należy wiedzieć, że w chorobie Huntingtona neurodegeneracja zachodzi w jądrze ogoniastym, skorupie i korze mózgu [5].

Objawy i diagnostyka

Na obraz kliniczny składają się tzw. ruchy pląsawicze (choreatyczne), polegające na wykonywaniu mimowolnych, niekontrolowanych, nagłych, "nerwowych", nieregularnych, ruchów obejmujących kolejno inne partie ciała (grymasy twarzy, ruchy kończynami). Są podobne do nagłych zrywań, wykręcań, wymachów, tików. Ponadto nakładają się na wykonywane ruchy dowolne, czyli zamierzone.

Oprócz zaburzeń ruchowych, u pacjentów pojawiają się także zaburzenia depresyjne, rozdrażnienie, spowolnienie procesów myślowych, trudności z zapamiętywaniem, uczeniem się, skupieniem i podejmowaniem decyzji, a także objawy psychotyczne. 

Początek objawy często występują między 30. a 40. rokiem życia. Czasem choroba się rozwija już u dzieci (objawy: sztywność, napady drgawkowe, zaburzenia zachowania i trudności w uczeniu się) lub bardzo późno - po 70. roku życia. Są nieznacznie nasilone, a zaliczamy do nich:

• zaburzenia ruchowe: drżenia, niepokój ruchowy, niezgrabne poruszanie się, zmianę wyglądu pisma;
• obecne lub nie: łagodne zaburzenia poznawcze (zapominanie, niezdecydowanie, trudności ze zadbaniem o swoje sprawy), nastroju (depresje, apatia, pobudzenie, drażliwość), lęk, a także zaburzenia obsesyjno-kompulsywne.

W kolejnym stadium - pośrednim - objawy ulegają progresji. Zaburzenia ruchowe stają się gwałtowne, silniejsze i utrudniają poruszanie się. Chód jest nieporadny, niezgrabny, niestabilny. Chory wygląda jakby się zataczał i miał tiki kończyn i głowy. Zaburzenia ruchowe wpływają też na mowę. Staje się ona niewyraźna i trudna do zrozumienia. Utrudnione jest także przyjmowanie posiłków, gdyż z powodu pląsawicy dochodzi do krztuszenia, niemożności połknięcia, czy wreszcie zachłyśnięcia. Pogłębia się również otępienie (zapominanie, spowolnienie procesów myślowych, niezdolność do wykorzystywania swojej wiedzy) i objawy psychiczne, w tym depresja ze skłonnościami samobójczymi, urojenia, omamy i stany majaczeniowe [6].

W stadium ostatnim - zaawansowanym - dochodzi do znacznej niepełnosprawności ruchowej. Mimo, że ruchy pląsawicze zmniejszają się, to jednak pojawia się sztywność. Ponadto pacjent ma wyraźne zaburzenia połykania. Jego żywienie jest bardzo trudne. Z tego powodu istnieje ryzyko rozwinięcia się niedożywienia ze spadkiem masy ciała. U osób z chorobą Huntingtona jest zwiększone zapotrzebowanie na energię z powodu ruchów mimowolnych i sztywności.

Rokowanie w chorobie Huntingtona nie jest pomyślne. W okresie około 20 lat od pierwszych objawów dochodzi do śmierci z powodu powikłań choroby. Powikłaniami tymi może być zachłyśnięcie i zapalenie płuc, a w efekcie niewydolność oddechowa lub też samobójstwo. Trzeba też wspomnieć, że każda osoba choruje w inny sposób. Może przeważać komponenta ruchowa lub psychiczna [7].

Daniel - mężczyzna z chorobą Huntingtona

Diagnostyka choroby Huntingtona powinna obejmować wywiad i badanie fizykalne oraz neurologiczne. Istotne są informacje na temat chorób występujących w rodzinie. Wykonywane są także:

- tomografia komputerowa głowy,

- rezonans magnetyczny głowy,

- elektroencefalogram,

- badania neuropsychologiczne,

- badania genetyczne,

- diagnostyka prenatalna w rodzinach obciążonych chorobą,

- diagnostyka przedimplantacyjna w przypadku zapłodnienia metodą in vitro,

i inne w zależności od potrzeb.

W diagnostyce różnicowej należy wziąć pod uwagę choroby o podobnych objawach, takie jak zanik wieloukładowy, zanik zębatoczerwienny pallidoniskowzgórzowy, pląsawicę Sydenham'a, zespół Tourette'a, chorobę Wilsona i Hallervorden'a-Spatz'a. Ponadto trzeba być świadomym występowania jednostki chorobowej przypominającej chorobę Huntingtona typu 2 [7].

Możliwości leczenia

Niestety aktualnie medycyna jest bezradna wobec choroby Huntingtona, ale trwają badania nad wynalezieniem skutecznych form terapii. Proponowane metody leczenia są objawowe i podtrzymujące. W łagodzeniu ruchów mimowolnych może okazać się pomocna tetrabenazyna. W depresji i objawach psychotycznych stosowane jest standardowe leczenie. W sytuacji zaburzeń połykania i grożącego niedożywienia, trzeba rozważyć leczenie żywieniowe. Wskazana jest także rehabilitacja ruchowa i ćwiczenia logopedyczne. U osób z zaburzeniami psychicznymi i poznawczymi warto włączyć psychoterapię i terapię zajęciową.

Chory powinien znajdować się pod opieką neurologa i specjalisty medycyny paliatywnej. Wymagana jest także konsultacja genetyczna i edukacja rodziny w zakresie sprawowania opieki nad potrzebującym jej członkiem rodziny. W miarę upływu czasu chory będzie wymagał całodobowej opieki.

Od niedawna otworzyły się nowe możliwości leczenia choroby. Trwają badania nad opracowaniem leków, które zapobiegałyby neurodegeneracji. W tym aspekcie intensywnie pracują polscy naukowy. Dr Karolina Pierzynowska wraz ze swym promotorem Prof. Grzegorzem Węgrzynem (Uniwersytet Gdański, Wydział Biologii) zainteresowali się genisteiną, substancją będącą naturalnym flawonoidem , który pochodzi z roślin roślin bobowatych i strączkowych. Dzięki badaniom nad molekularnym mechanizmem działania genisteiny wiadomo już, że substancja ta indukuje degradację patogennych białek (autofagię) w komórkach nerwowych, którą cechuje niezbyt wysoka selektywność, dlatego też genisteina może być lekiem na inne choroby neurodegeneracyjne np. chorobę Alzheimera [8].

>> Fawizm - kiedy bób może zaszkodzić? <<

Wspomniana we wstępie terapia genową stwarza ogromne szanse na wyleczenie lub zahamowanie progresji choroby Huntingtona. W Warszawie, pod kierunkiem Prof. Mirosława Ząbka (Szpital Bródnowski), odbywają się operacje podczas których za pomocą wektorów wirusowych podawany jest gen, który dezaktywuje - "usypia" gen zmutowany. Konkretne prognozy po leczeniu nie są jeszcze znane. Po wszczepieniu "genu usypiającego" istnieją trzy możliwości: choroba spowolni swój przebieg, zahamuje go lub też zahamuje, a zmiany do których doszło - cofną się [9]. 

Wsparcie dla Rodzin i Osób Chorych: 

Polskie Stowarzyszenie Choroby Huntingtona

Na podstawie:

1. Orphanet: Huntington disease. Dostęp z dn. 28.06.2015 r.
2. Polskie Stowarzyszenie Choroby Huntingtona Dostęp z dn. 28.06.2015 r.
3. Genetic Home Reference Dostęp z dn. 28.06.2015 r.
4. Predictive Testing for Huntington Disease Dostęp z dn. 28.06.2015 r.
5. Sławek J. et all. Choroba Huntingtona — w 20. rocznicę odkrycia genu IT15; patogeneza, diagnostyka i leczenie. Polski Przegląd Neurologiczny 2013, tom 9, 3, 85–95
6. Nadgrodkiewicz K. Kifer I. Choroba Buntingtona jako przykład choroby neurodegeneracyjnej ze szczególnym uwzględnieniem aspektów genetycznych. Postępy Psychiatrii i Neurologii, 2002, II, I49-I53
7. NORD: Huntington disease. Dostęp z dn. 28.06.2015 r.
8. https://biotechnologia.pl/biotechnologia/przelomowe-odkrycie-polskiej-badaczki-moze-zatrzymac-nieuleczalne-schorzenia-mozgu,19419
9. Pierwsze-w-Europie-operacje-ktore-maja-pomoc-chorym-na-plasawice-Huntingtona,45486.html