Zespół Rubinsteina-Taybiego

Andreas Nyberg, from: mun-h.center.se

Zespół Rubinsteina-Taybiego to rzadki wieloukładowy zespół genetyczny charakteryzujący się występowaniem szerokich kciuków i paluchów stóp, niskim wzrostem, cechami dysmorficznymi twarzy i różnego stopnia niepełnosprawnością intelektualną [1]. Dodatkowe objawy zespołu obejmują wady serca, nerek, uzębienia, wzroku i otyłość. Ponadto w tej grupie chorych istnieje zwiększone ryzyko rozwijania się guzów nowotworowych i nienowotworowych, w tym nowotworów mózgu. Częściej też pojawia się białaczka [2]. Cechy zespołu u poszczególnych pacjentów są nasilone w zmiennym stopniu [3]. U jednych są cięższe, a u drugich łagodniejsze. Rzadko dochodzi do zagrażających życiu problemów zdrowotnych (poważne infekcje, brak przybierania na wadze i powolny wzrost). Jeśli rodzi się dziecko z ciężką postacią zespołu, zwykle przeżywa do okresu wczesnego dzieciństwa [2].

Inne nazwy choroby:

• Broad Thumbs and Great Toes, Characteristic Facies, and Mental Retardation
• Michail-Matsoukas-Theodorou-Rubinstein-Taybi Syndrome
• RSTS
• Rubinstein syndrome
• Rubinstein Taybi (RTS) Broad Thumb-Hallux syndrome [3]
• Broad thumb-hallux syndrome
• Broad thumbs-halluces syndrome [4]

Rozpowszechnienie: 1:100 000 - 125 000 noworodków [2]

Dziedziczenie: autosomalne dominujące, sporadyczne. Zespół Rubinsteina-Taybiego pojawia się w wyniku mikrodelecji chromosomu 16p13.3 CREBBP i mutacji genu białka wiążącego E1A - EP300 (22q13.2, mniej przypadków, prawdopodobnie łagodniejsze zmiany kostne w rękach i stopach) [4].
U około połowy osób z zespołem Rubinsteina-Taybiego nie ma zidentyfikowanej mutacji w genie CREBBP i EP300 oraz delecji w chromosomie 16. Przyczyna wówczas pozostaje nieznana. Jednak badacze zespołu przewidują, że za chorobę mogą być odpowiedzialne mutacje w innych genach [2].
Badania genetyczne wykrywają przyczynę molekularną jedynie w około 65% przypadków [4].

Objawy i diagnostyka
Podstawowe objawy obejmują:

- poszerzenie kciuków i paluchów stóp oraz koślawość paluchów
- przewlekłe zaparcia 
- nadmiar włosów na ciele (hirsutyzm)
- wady serca mogące wymagać operacji
- niepełnosprawność intelektualna
- napady drgawkowe
- niski wzrost, który jest widoczny po urodzeniu
- spowolniały rozwój umiejętności poznawczych i umiejętności motorycznych oraz niskie napięcie mięśniowe [1].

Pozostałe objawy: 
- brak lub dodatkowa nerka i inne problemy związane z nerkami lub pęcherzem moczowym
- chwiejny lub sztywny chód, skoliozy
- u chłopców: wnętrostwo (niezstąpione jądra) i inne zaburzenia jąder [1], spodziectwo [3]
- nadmierna ruchomość w stawach 
- opóźniony wiek kostny
- otyłość (około późnego dzieciństwa, wczesnego okresu dojrzewania) 
- hipoplazja lub brak ciała modzelowatego [3] 
- zaburzenia linii papilarnych
- klatka piersiowa lejkowata
- rozszczep kręgosłupa
- hiperrefleksja - nadmierna reakcja przestrachu [3] 
- wady serca (przewód Botalla, ubytki w przegrodzie międzykomorowej lub międzyprzedsionkowej) [4]
- obturacyjny bezdech senny [5]

Dysmorfie twarzy

Cechy dysmorficzne w RTS >> from Nature

- słabo rozwinięta kość w środkowym piętrze twarzy
- szpary powiekowe skierowane do dołu (kącik zewnętrzny niżej niż wewnętrzny - przy nosie) i opadanie powiek
- nisko osadzone uszy lub ich zniekształcenie [1]
- wydatne czoło [3]
- nisko usadowiona kolumienka nosa [4]  
- wysoko wysklepione podniebienie [4], makroglosja i dwudzielny języczek podniebienny [3]
- mikrognacja [4] i retrognacja [3]
- zaćma, wady refrakcji, niedrożność kanalika nosowo-łzowego [4]
- coloboma (szczelina oka np. tęczówki)
- makrocefalia (za duża głowa) lub małogłowie (zbyt mała głowa)
- wąskie, małe lub zagłębione usta z stłoczonymi zębami [1], wydatna dolna warga [3]
- guzki na powierzchni językowej siekaczy stałych [4]  
- wyraźnie zarysowany lub dziobiasty nos 
- grube, łukowate brwi, długie rzęsy [4]
- nieprawidłowo przebiegająca linia włosów po bokach czoła i / lub tyłu głowy [3]
- nietypowy uśmiech z prawie całkowicie zamknietymi powiekami [4] 
Cechy dysmorficzne twarzy uwydatniają się wraz z wiekiem [4].

Dzieci mogą nauczyć się czytać na poziomie podstawowym. Ich rozwój ruchowy jest opóźniony. Uczą się chodzić przez około 2,5 roku [4].

Powikłania zespołu mogą być różnorodne. Najczęściej są to trudności z karmieniem, częste infekcje ucha i utrata słuchu, wady serca, zaburzenia pracy serca, a także zmiany na skórze przypominające blizny (bliznowce) [1]. W dorosłości obserwowane są coraz częstsze wahania nastroju i zaburzenia obsesyjno-kompulsywne. U dzieci częściej pojawia się białaczka, u dorosłych oponiaki [4].

Diagnostyka różnicowa:
- zespół Saethre-Chotzen
- trisomia 13
- zespół Cornelii de Lange
- zespół Floating-Harbor [3, 4]

W celach diagnostycznych wykonywane są badania krwi, zdjęcia rentgenowskie lub inne badania obrazowe uwidaczniające wady wewnętrzne. Ponadto zlecane są badania genetyczne w celu wykrycia przyczyn zespołu. Po stwierdzeniu objawów wskazujących na RTS należy skierować rodzinę do genetyka. U par z dodatnim wywiadem rodzinnym zaleca się także poradnictwo genetyczne [1]. Jeśli zostanie poznana mutacja powodująca RTS, wówczas możliwa jest diagnostyka prenatalna poprzez biopsję kosmówki. USG rzadko pozwala postawić trafną diagnozę [4].

Możliwości leczenia
Zespół Rubinsteina-Taybiego jest niewyleczalny. Dziecko musi pozostawać pod wielospecjalistyczną opieką. Zaleca się konsultacje:
- pediatryczna
- genetyczna
- endokrynologiczna
- gastroenterologiczna
- ortopedyczna
- kradiologiczna/kardiochirurgiczna
- neurologiczna/neurochirurgiczna
- chirurgiczna
- urologiczna i nefrologiczna
- otolaryngologiczna
- logopedyczna
- okulistyczna
- pulmonologiczna
- stomatologiczna i ortodontyczna
- dermatologiczna
- onkologiczna
- ginekologiczna
- rehabilitacyjna
- dietetyczna
- psychiatryczna, psychologiczna, pedagogiczna
- edukacja seksualna
- opieka socjalna [5].

W razie potrzeby wykonywane są operacje korekcyjne wad kostnych, serca, nerek, jąder i inne. Leczenie ma poprawić komfort życia [1] i stymulować rozwój dziecka [4]. Nowotwory złośliwe i infekcje oddechowe są najczęstszą przyczyną zgonów dzieci [4]. Rodzinom jest zalecany udział w grupach wsparcia [3].

Na podstawie:
1. US National Library of Medicine NIH
2. Genetic Home Reference
3. NORD
4. Orphanet
5.Wspólnie.org

***

Opis szczegółowy: Wspólnie.org