Zespół Williamsa - "Dzieci Elfy"

Zespół Williamsa jest rzadkim zaburzeniem genetycznym charakteryzującym się opóźnieniem wzrastania przed urodzeniem (jeszcze w łonie mamy) oraz po urodzeniu, niskorosłością w późniejszym okresie życia, deficytami intelektualnymi oraz charakterystycznymi rysami twarzy przypominającymi aparycję baśniowych elfów, które uwydatniają się z upływem czasu (im osoba ma więcej lat, tym wyraźniejsze są cechy dysmorficzne twarzy).

Inne nazwy choroby:
- Deletion 7q11.23 - Delecja 7q11.23
- Monosomy 7q11.23 - Monosomia 7q11.23
- Williams-Beuren Syndrome (WBS) - zespół Williamsa-Beuerna
- Beuren Syndrome
- Early Hypercalcemia Syndrome with Elfin Facies
- Elfin Facies with Hypercalcemia
- Hypercalcemia-Supravalvar Aortic Stenosis
- WMS

Rozpowszechnienie

Częstość występowania typowych postaci zespołu szacuje się na 1:20 000 urodzeń. Jednak stwierdza się także przypadki postaci częściowych WBS ("niepełny" zespół Williamsa) i ich rozpowszechnienie pozostaje nieznane.

Przyczyny i dziedziczenie
Dziedziczenie jest sporadyczne z nieznanych przyczyn i ma charakter dominujący (ryzyko przekazania nieprawidłowej kopii materiału genetycznego wynosi 50%). Istnieją także doniesienia o przypadkach rodzinnych zespołu Williamsa.

Choroba spowodowana obecnością mikrodelecją w obrębie chromosomu 7 (7q11.23). We fragmencie tym znajduje się gen ELN kodujący białko zwane elastyną, które jest ważnym elementem tkanki łącznej w naszym organizmie.

Delecja tego genu, czyli utrata fragmentu DNA, wyjaśnia pewne cechy zespołu Williamsa, takie jak: zmiany w obrębie wyglądu twarzy, wady serca, jelit, pęcherza moczowego i ortopedyczne oraz ochrypły głos. Przyczyny i mechanizm pozostałych objawów, jak nadmiar wapnia we krwi, deficyt intelektualny oraz specyficzne cechy osobowościowe - dotychczas nie zostały wyjaśnione.

Objawy i diagnostyka

Zespół Williamsa jest rozpoznawany już w okresie niemowlęcym lub dziecięcym. Za objawy charakterystyczne zespołu Williamsa uważa się:

williams-syndrome.org

- cechy dysmorficzne twarzy (twarz elfa): okrągła twarz, pełne policzki, grube wargi, duże usta, które zazwyczaj są otwarte, szeroki, płaski grzbiet nosa z przodopochyleniem nozdrzy i obłym czubkiem, niezwykle krótkie fałdy powiek (szpary powiekowe), obrzęk oczu, zmarszczka nakątna, szerokie brwi, „gwiaździsty”/„koronkowy” wzór na tęczówce oka, mała żuchwa (dolna szczęka) i odstające uszy, nieprawidłowo małe lub słabo rozwinięte zęby (hypodontia) z małymi, cienkimi korzeniami;

- wady sercowo-naczyniowe: utrudnianie prawidłowego przepływu krwi z prawej komory serca do płuc (zwężenie zastawki tętnicy płucnej) lub nieprawidłowego przezwężenia pomiędzy lewą komorą i aortą, czyli główną tętnicą organizmu powyżej zastawki (nadzastawkowe zwężenie aorty); zwężenie tętnic nerkowych (nadciśnienie tętnicze od urodzenia);

- deficyty intelektualne: łagodne lub umiarkowane, słaba integracja wzrokowo-ruchowa, jednakże posiadać mogą uzdolnienia muzyczne

- specyficzny profil poznawczy i behawioralny/osobowość typu „coctail party manner”: przyjazny, towarzyski sposób bycia, gadatliwość, krótki czas koncentracji, łatwe rozpraszanie uwagi, wrażliwość na hałas;

- wady mięśniowo-szkieletowe: hipotonia u niemowląt, obniżenie mostka (mostek to ważna kość do której przyczepione są żebra) powodujące wadę określaną jako klatka piersiowa lejkowata; skrzywienia kręgosłupa w postaci skoliozy lub nadmiernej kifozy, niezgrabny chód;

- idiopatyczną hiperkalcemię (wysoki poziom wapnia we krwi z niewiadomych przyczyn) w okresie niemowlęcym prowadzącą do progresji nefrokalcynozy.

- inne wady: niedorozwój szkliwa i próchnica, zez, zaburzenia refrakcji, zaburzenia hormonalne (niedoczynność tarczycy, cukrzyca, niedobór hormonu wzrostu), refluks żołądkowo-przełykowy, zaparcia.

Diagnostyka opiera się na wykonaniu testów genetycznych i stwierdzeniu u dziecka tzw. hemizygotycznej submikroskopowej delecji chromosomu 7q11.23 wykrywaną techniką FISH. Możliwa jest także diagnostyka prenatalna, jeśli znana jest i potwierdzona mikrodelecja 7q11.23 u któregoś z rodziców.

Zespołami podobnymi do Williamsa, z którymi należy przeprowadzić diagnostykę różnicową są:
- Zespół Noonan
- Zespół delecji 22q11
- Zespół Smith – Magenis
- Zespół FG
- Zespół Kabuki
- Alkoholowy zespół płodowy (FAS)
- Zespół Coffina-Lowry'ego
- Zespół kruchego chromosomu X

Zalecenia terapeutyczne

Obejmują przede wszystkim konsultacje i leczenie specjalistyczne u:

- kardiologa/kardiochirurga (wady serca i nadciśnienie),

- gastroenterologa/chirurga (wad przewodu pokarmowego),

- ortodonty (niedorozwój zębów, szczęki dolnej),

- urologa i nefrologa (hiperkalcemia, zaburzenia nerkowe i wady układu moczowego),

- endokrynologa (zaburzenia hormonalne i hiperkalcemia) i diabetologiczna (cukrzyca w późniejszym wieku),

- neurologa (z powodu słabego napięcia mięśni),

- ortopedy (wady postawy),

- psychologa (poznanie specyfiki osobowości, sposobów postępowania, relaksacji, wspierania rozwoju)

- dietetyka (zalecenia żywieniowe w przypadku refluksu i zaparć).

Leczenie polega na podawaniu leków według potrzeb (np. przeciwnadciśnieniowych) i prowadzenia zdrowego stylu życia, z uwzględnieniem lekkostrawnej diety z ograniczeniem wapnia (z powodu hiperkalcemii).

Rodzice dzieci, jak również dzieci powinni być edukowani i "prowadzeni" przez wielospecjalistyczny zespół terapeutyczny obejmujący: pediatrę, ortodontów, fizjoterapeutów, logopedów i psychologów. Konieczna jest również systematyczna kontrola stanu uzębienia w gabinecie stomatologicznym. Dorośli pacjenci rzadko są samodzielni i wymagają także opieki i asysty w codziennym funkcjonowaniu.

Grupa wsparcia na Facebooku

Dzieci Elfy (Zespół Williamsa, Williams Syndrome)

Stowarzyszenie Zespołu Williamsa

Piśmiennictwo:

Williams Syndrome - Orphanet

Williams Syndrome - NORD

Stowarzyszenie Zespołu Williamsa

Zespół Williamsa - Beuerna - Wspólnie

PerkinElmer