Choroba Niemanna-Picka - choroba spichrzeniowa

Choroba Niemanna-Picka należy do zaburzeń zwanych leukodystrofiami lub spichrzeniowymi i powszechnie jest określana jako "dziecięcy Alzheimer". Leukodystrofie to grupa chorób istoty białej mózgu („wypełnienia mózgu”), które postępują i mają różnorakie postacie. Z kolei choroba spichrzeniowa oznacza, że w organizmie dochodzi do odkładania i gromadzenia się przeróżnych substancji w poszczególnych narządach. W przypadku choroby Niemanna-Picka, kumulowane są lipidy, głównie w mózgu, wątrobie, śledzionie, płucach i szpiku kostnym. Przebieg choroby jest zróżnicowany i w zależności od objawów wyszczególniono kilka typów, oznaczając je odpowiednio literami: A, B, C i D. W każdym z typów dochodzi do odkładania się złogów tłuszczowych w określonych narządach.

Inne nazwy choroby: brak synonimów. Potocznie: dziecięcy Alzheimer.

Rozpowszechnienie w zależności od typu:

Typ A: mniej niż 1:1000 000;

Typ B i C: 1-9:1000 000; typ C 1:130 000 żywych urodzeń;

Typ D: nieokreślona.
W Polsce choruje około kilkunastu dzieci.

Przyczyny i dziedziczenie

Choroba Niemmana-Picka jest dziedziczona w sposób autosomalny recesywny. Na czym polega ten sposób dziedziczenia, przeczytasz tutaj w >> słowniku.

Przyczynami choroby Niemanna-Picka są mutacje w genach: NPC1, NPC2, SMPD1.

Mutacje genu SMPD1 powodują chorobę typu A i B. Zawiera on instrukcje dla tworzenia enzymu zwanego kwasem sfingomielinazy, który znajduje się w lizosomach, gdzie przetwarzane są takie substancje tłuszczowe jak sfingomielina. Mutacja SMPD1 powoduje niedobór kwasu, a tym samym akumulacje sfingomieliny i cholesterolu w tkankach i narządach organizmu.

Mutacje genów NPC1 i NPC2 są przyczyną choroby Niemanna-Picka typu C. Gen NPC1 zawiera instrukcje, co do tworzenia się białka warunkującego prawidłową wędrówkę cholesterolu i innych tłuszczów w komórkach. Niedobór tego białka prowadzi do nadmiernego magazynowania tłuszczów w komórkach (podtyp C1). 

Gen NPC2 zawiera instrukcje do produkcji białka wiążącego i transportującego cholesterol. Zmniejszenie poziomu lub brak tego białka prowadzi do nadmiernego gromadzenia się lipidów i cholesterolu w komórkach (podtyp C2). Dokładne funkcje białek genów NPC1 i NPC2 nie są do końca jasne. Choroba Niemanna-Picka typu D prawdopodobnie wynika z allelowego wariantu mutacji w genie NPC1.

Choroba częściej występuje w populacji: • Żydów Aszkenazyjskich – typ A i B; • Francusko-Kanadyjskiej w Nowej Szkocji – typ D; • Obszar Maghreb (Tunezja, Moroko, Algieria) Afryki Północnej – typ B; • Hiszpańsko-Amerykańskiej w południowym Nowym Medyku i Colorado – typ C.

Objawy i przebieg

W zależności od początku wystąpienia objawów, jak również przebiegu choroby, wyróżniono kilka typów choroby Niemanna-Picka, oznaczonych litarami: A, B, C i D. Początek objawów przedstawia się następująco:

Typ A: okres noworodkowy, niemowlęcy;

Typ B: dzieciństwo, dojrzewanie;

Typ C: zmienny (dzieciństwo, dojrzewanie, dorosłość);

Typ D (wariant Nova Scotia): zmienny (dzieciństwo, dojrzewanie, dorosłość).

Poszczególne typy choroby, można zdiagnozować po zaobserwowaniu następujących objawów:

• Typ A (najczęstszy): żółtaczka, powiększona wątroba (hepatomegalia), poważne uszkodzenie mózgu (objawy neurologiczne, jak nieprawidłowe odruchy, drgawki, upośledzenie umysłowe); niekorzystne rokowanie – okres przeżycia od 2 do 4 lat.
• Typ B: powiększona wątroba i śledziona (hepatosplenomegalia), nieuszkodzony układ nerwowy, możliwe trudnosci z oddychaniem na skutek powiększenia narządów oraz niewydolności serca prawego; lepsze rokowanie – czas przeżycia od późnego dzieciństwa lub dorosłości.

Kumulacja sfingomieliny w tych typach jest spowodowana niewystarczającą aktywnością enzymu zwanego sfingomielinazą. W typie A, mamy do czynienia z brakiem produkcji tego enzymu (produkowane jest mniej niż 5%), natomiast w typie B zachowane jest wytwarzane jest 5-10% normalnego poziomu sfingomielinazy. Typ B to łagodniejsza odmiana choroby Niemanna-Picka. Badaniem potwierdzającym chorobę jest znaczne obniżenie poziomu sfingomielinazy we krwi.

• Typy C i D: umiarkowana hepatosplenomegalia, możliwe ciężkie uszkodzenie mózgu; niezdolność  spoglądania w dół, trudności w chodzeniu i przełykaniu oraz postępująca utrata wzroku i słuchu. W badaniach laboratoryjnych obserwujemy nadmiar cholesterolu we krwi. W narządach obecne złogi cholesterolu i innych lipidów.

Choroba w 100% jest śmiertelna, a ludzie nią dotknięci zwykle umierają w drugiej dekadzie życia. Rzadko stwierdza się czas przeżycia powyżej 40 lat.

Objawy sugerujące chorobę Niemanna-Picka u dziecka: powiększenie brzucha, powiększona wątroba bądź śledziona, żółtaczka poporodowa, wyjątkowo krótki oddech, nawracające infekcje płuc, krwisto-czerwona plamka wewnątrz oka, problemy z pionowymi ruchami oczu, postępująca utrata małej motoryki, problemy z przyjmowaniem pokarmu i połykaniem, problemy z nauką, nagła utrata napięcia mięśni, niewyraźna mowa, napady padaczkowe, nadwrażliwość na dotyk. http://niemannapicka.pl/sickness.php

Diagnostyka: badania genetyczne (obecność genów choroby).

Diagnostyka prenatalna: amnipunkcja genetyczna.

Możliwości terapeutyczne

Obecnie choroba jest niewyleczalna. W przypadku odmiany typu A, jeszcze nie zidentyfikowano skutecznej metody leczenia. W typie B uzyskuje się obiecujące wyniki po przeszczepie szpiku. Duże nadzieje pokłada się także w terapii genowej i enzymatycznej terapii zastępczej. W przypadku typu C i D choroby stosowana jest dieta niskocholesterolowa, ale nie daje zadowalających efektów.

Zaleca się, by chory pozostawał pod opieką:

- genetyka,

- pulmonologa,

- kardiologa,

- internisty, hepatologa,

- chirurga,

- pediatry,

- gastroenterologa,

- fizjoterapeuty i dietetyka.

Obiecujące wyniki uzyskano podczas terapii eksperymentalnej na zwierzętach, z wykorzystaniem neurosteroidów i migulstatu. Badany jest jeszcze wpływ około 5000 substancji na przebieg i zahamowanie postępu choroby Niemanna-Picka.

Wiadomo już, że leczeniu choroby Niemanna-Picka typu C, zadowalające skutki przynosi miglustat. Dostępny jest w preparacie Zavesca i jest stosowany także w leczeniu innej choroby rzadkiej - choroby Gauchera. Od 18 października preparat ten jest "lekiem sierocym", czyli stosowanym w leczeniu chorób rzadkich.

W marcu 2011 Agencja Oceny Technologii Medycznych zarekomendowała finansowanie ze środków publicznych świadczenia opieki zdrowotnej „leczenie choroby Niemanna-Picka typu C z zastosowaniem substancji czynnej milugast (Zavesca) w ramach programu zdrowotnego”, przez okres 3 lat. Niestety do dnia dzisiejszego program zdrowotny nie został uruchomiony. Aktualna cena jednego opakowania tego leku to 11 300 USD. W zależności od masy ciała chorego miesięczne koszty leczenia kształtują się w granicach od 25 do 75 tysięcy złotych /elizabanicka.pl/.

Link do rekomendacji Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych >> tutaj

Dla Elizy!

Pomagamy Elizce chorującej na Niemanna-Picka! Akcja: Szyjemy lalki dla Elizy >> tutaj Mi się baaaaardzo podoba i całym sercem ją popieram.

Odwiedź też koniecznie stronkę o życiu Elizy i jej zmaganiu z chorobą. Na stronie dowiesz się, jak wspomóc dziewczynkę >> tutaj

Aukcja lalek na allegro >> tutaj

Opracowano na podstawie:

1.    Stowarzyszenie chorych na Niemanna-Picka i choroby pokrewne >> tutaj

2.    Orphanet >> tutaj >> tutaj >> tutaj >> tutaj 

3.    Genetics Home Reference >> tutaj

4.    The Nova Scotia (type D) from of Niemann-Pick disease is caused by a G3097-->T transversion in NPC1 >> tutaj

***

Historia zdjęcia...

... To jedna z dziwnych roślinek w ogródku mojej Cioci Haliny. Jest ona niezwykle wrażliwą kobietą, uwielbiającą ludzi, kwiaty i podróże. Ciocia jest żoną brata mojego Taty - równie wesołego człowieka, który na co dzień nie poddaje się skutkom udaru niedokrwiennego i wraz z Ciocią pielęgnują kwiaty, a on sam wykonuje remonty. Uwaga, i samodzielnie zbudował... altankę!