Choroba Gauchera - choroba spichrzeniowa

Choroba Gauchera to genetycznie uwarunkowane zaburzenie metaboliczne, dzidziczone w sposób autosomalny recesywny. Mutacje w genie GBA (gen kodujący enzymu o nazwie beta-glukocerebrozydaza, który rozkłada tłuszczową substancję glukocerebrozydu do cukru (glukoza) oraz prostsze cząsteczki tłuszczu (ceramidu)). W wyniku defektu enzymu dochodzi do aktywnego gromadzenia nieprawidłowych lipidów w śledzionie, wątrobie i szpiku kostnym (komórki Gauchera).

Inne nazwy choroby: Acid beta-glucosidase deficiency, Glucocerebrosidase deficiency

Rozpowszechnienie: 1-9:100 000. Częstość występowania GD w populacji ogólnej wynosi około 1/60, 000, ale może wynieść do 1/1, 000 w populacji Żydów aszkenazyjskich.

Przyczyny i dziedziczenie

Choroba dziedziczona autosomalnie recesywnie. Główną rolę odgrywa mutacja w genie GBA, kodującego lizosomalny enzym o nazwie beta-glukocerebrozydaza. Rozkłada on glukocerebrozyd (substancja tłuszczowa), do glukozy (czyli cukru) oraz ceramidu (prostsze cząsteczki tłuszczu). W wyniku mutacji i związanego z nią brakiem aktywności enzymu, dochodzi do gromadzenia się (spichrzania) nieprawidłowych tłuszczów w wątrobie, śledzionie i szpiku kostnym, co prowadzi do powiększenia i niszczenia tych narządów i upośledzenia ich funkcji.

W bardzo rzadkich przypadkach, mutacja występuje w genie PSAP, kodującego białko aktywujące glukocerebrozydazę – sapozynę C (saposin C)

Objawy i przebieg

Nagromadzenie się lipidów prowadzi do znacznego powiększenia śledziony, śledziony i nieprawidłowego modelowania kości na tzw. kształt kolby Erlenmeyera, osteopenii, z czego wynika zwiększone ryzyko patologicznych złamań, w tym kompresyjnych złamań kręgów (miażdżenie kręgów, charakterystyczne dla osteoporozy), co daje objawy w późnym dzieciństwie lub na początku okresu dojrzewania (10-14 lat). Objawy choroby są bardzo zmienne. W zależności od zaobserwowanych objawów klinicznych, wyróżniamy trzy typy choroby:

TYP I (nieneuropatyczny) – najczęściej ośrodkowy układ nerwowy (mózg i rdzeń) nie są zajęte. Może przebiegać w postaci łagodnej, umiarkowanej lub ciężkiej. To nie-neurologiczna forma związana z organomegalią (powiększenie śledziony i wątroby), anomaliami kości (ból, martwica kości, złamania patologiczne) i niedoborem krwinek. Objawy pojawiają się w każdym momencie życia – od dzieciństwa po dorosłość. Najbardziej dotkliwe  w wieku dorosłym są dolegliwości kostne. Pojawiają się przewlekłe, dokuczliwe bóle, niekiedy przyjmują postać ostrych kryz bólowych, opornych na standardowe leczenie przeciwbólowe. Zajęcie układu kostnego dobrze widać w MRI (rezonans magnetyczny) jako nacieczenie szpiku kostnego makrofagami i zmianę proporcji frakcji tłuszczowej szpiku. W badaniach krwi stwierdza się zwykle: niedokrwistość i małopłytkowość, często uogólnioną neutropenię oraz zaburzenia krzepnięcia, wysoką ferrytynę i niski poziom witaminy B12. Typ I dotyczy 90% przypadków.

Warto zapamiętać!

U dzieci dochodzi do spowolnienia lub zahamowania tempa wzrastania oraz opóźnienie dojrzewania.

Objawy występujące prawie zawsze u dorosłych z typem I choroby Gauchera to:  

• uczucie zmęczenia, osłabienie, bóle kostne,

• wzmożona tendencja do krwawień (krwawienia z nosa, dziąseł, wylewy podskórne, hypermenorrhoea),
• powiększenie śledziony i wątroby (znaczne rozmiary nawet kilkudziesięciokrotne)

Często występują:

- zawały śledziony,

- patologiczne złamania, martwica kości (najczęściej stawów biodrowych),

- niedokrwistość, małopłytkowość.

Rzadziej obserwuje się:

- nadciśnienie płucne,

- marskość wątroby.

TYP II (neuropatyczny) – cechą charakterystyczną jest zajęcie OUN (oczopląs, drgawki, uszkodzenie mózgu), to ostra forma dziecięca choroby Gauchera, która najczęściej powoduje ciężkie zmiany i śmierć w okresie dziecięcym (około 2. roku życia). Dysfunkcja pnia mózgu szybko postępuje, a choroba jest także związana z organomegalią. Obserwuje się objawy opuszkowe i spastyczność.

TYP III (neuropatyczny) – również charakteryzuje się uszkodzeniem OUN, ale może postępować wolniej niż typ II. To podostra neurologiczne forma dotykająca dzieci lub młodzieży, a cechuje ją postępująca encefalopatia (apraksja gałek ocznych w ruchach horyzontalnych, ataksja, zez, mioklonie, niewielkie upośledzenie umysłowe) z ogólnoustrojowymi objawami obserwowanymi w typie I. Forma płodowa przejawia się ze zmniejszeniem lub brakiem ruchów płodu lub puchliną (anasarca, obrzęk).

Choroba podobna do choroby Gauchera, objawia się stopniowym zwapnienia aorty i zastawki aortalnej i/lub mitralnej - będącymi jej głównymi cechami.

Diagnostyka

Oficjalne rozpoznanie choroby zależy od pomiaru poziomu glukocerebrozydazy w krążących leukocytach lub hodowlanych fibroblastów skóry. Diagnozę potwierdza genotypowanie.

Różnicowanie

Diagnostyka różnicowa obejmuje inne lizosomalne choroby spichrzeniowe. Obecność komórek podobnych do komórek Gauchera można znaleźć w przypadku niektórych chorób hematologicznych, jak chłoniak, chłoniak Hodgkina i przewlekła białaczka limfocytowa.

Możliwości terapeutyczne

Dostępne są dwa sposoby leczenia typu GD 1 i 3: enzymatyczna terapia zastępcza (stosowanie imiglucerazy lub welaglucerazy) i terapia redukcji substratów (miglustat). Opisywane metody nie są skuteczne dla typu GD 2.
Rokowanie jest dobre w rodzaju GD 1. W typie 2, zgon pojawia się zwykle przed ukończeniem 2 roku życia. Bez szczególnego postępowania, typ GD 3 prowadzi do śmierci w ciągu kilku lat.

Na podstawie:

Orphanet

Praca poglądowa: Choroba Gauchera - Anna Tylki-Szymańska 

Choroba Gauchera - Dr hab. n. med. Tomasz Kulpa 

***

Historia zdjęcia...
... Tym razem to nie ja wykonała to jakże inspirujące zdjęcie. Znalazłam je na portalu Medycyny Praktycznej mp.pl. Jak niektórzy zdążyli się domyślić, to obraz z badania bioptycznego histopatologicznego. Mp.pl podaje: "Na zdjęciu widoczne znacznie powiększone komórki Browicza i Kupffera oraz histiocyty przestrzeni wrotnych obładowane glukocerebrozydami (komórki o cytoplazmie wyglądającej jak zmięty papier)"... Choć ja tu widzę mak rozsypany we fiolecie ;)