Choroba Fabry'ego - czyli śmiertelne przegrzewanie się organizmu
W naszym kraju stwierdzono tą chorobę zaledwie u około 70 osób. Na pierwszy rzut oka nie dostrzega się znaczących i typowych objawów, które jednoznacznie nakierowałyby lekarza na postawienie diagnozy. Dla wielu chorób zmęczenie i ból to wspólny mianownik. Każdy z nas ma też czasem spadek formy i może być
wyczerpany. Każdego również może coś boleć, "łamać na zmianę pogody". Ale czy
każdy z nas wtedy się zupełnie nie poci? - Nie. Zapewne niejedna osoba pomyśli: "jak fajnie byłoby się nie pocić" - jednak nie będąc świadomym zbawiennego wpływu pocenia się na nasz organizm, nie docenimy tego, że właśnie podczas upału, wysiłku fizycznego czy sytuacji stresowych, to właśnie pot pozwala ochłodzić nasz organizm. I przeżyć, a nie "ugotować się" we własnym ciele.
Choroba Fabry'ego należy do lizosomalnych chorób spichrzeniowych z grupy
mukopolisacharydoz. Jest zaburzeniem dziedzicznym, polegającym na przekazywaniu
wadliwego genu GLA. Nieprawidłowe instrukcje jakie zawiera zmutowany gen stają się przyczyną objawów chorobowych.
Synonimy:
- ang. Alpha-galactosidase A deficiency - Niedobór alfa-galaktozydazy A,
- ang. Anderson-Fabry disease - Choroba Andersona-Fabry'ego,
- ang. Angiokeratoma corporis diffusum - Rogowiec naczyniakowaty rozsiany,
- ang. Diffuse angiokeratoma - rogowiec rozsiany,
- FD
Numery w klasyfikacjach
Rozpowszechnienie choroby: 1 na 40 000 mężczyzn ma chorobą
Fabry'ego, podczas gdy występowanie FD w populacji ogólnej wynosi 1 na 117.000
osób. W Polsce odnotowano około 70 przypadków choroby.
Przyczyny i dziedziczenie
Jak wspomniano wcześniej, za wystąpienie choroby Fabry'ego odpowiedzialne są mutacje w genie GLA. Znajduje się on na ramieniu długim chromosomu X (locus Xq22). Gen GLA koduje białko enzymatyczne: α-galaktozdazę (α-GAL), których zadaniem jest usuwanie z organizmu niepotrzebnego globotriaozyloceramidu (GL-3).
Przyczyny i dziedziczenie
Jak wspomniano wcześniej, za wystąpienie choroby Fabry'ego odpowiedzialne są mutacje w genie GLA. Znajduje się on na ramieniu długim chromosomu X (locus Xq22). Gen GLA koduje białko enzymatyczne: α-galaktozdazę (α-GAL), których zadaniem jest usuwanie z organizmu niepotrzebnego globotriaozyloceramidu (GL-3).
Objawy choroby są spowodowane niedoborem lub brakiem α-GAL i wynikają ze spichrzania się GL-3 w lizosomach komórek ciała. Bez wdrożenia leczenia, dochodzi do przedwczesnej śmierci około 5. dekady życia, w wyniku przegrzania, zaburzeń pracy serca lub przedwczesnych udarów mózgu.
Mutacja dziedziczona jest w sposób recesywny,
sprzężony z płcią. Jeśli matka jest chora, wówczas przekazuje mutację w genie GLA na
statystyczną połowę swoich córek i synów. Ojciec cierpiący z powodu choroby Fabry'ego nie przekaże mutacji na żadnego ze swoich synów (gdyż przekaże mu chromosom Y wolny od mutacji). Niestety obarcza
wystąpieniem choroby wszystkie swoje córki. Zatem rodzina obciążona wadliwym genem,
na zawsze "pozostanie wierna" chorobie.
Objawy choroby Fabry'ego
Spichrzanie się GL-3 w różnych komórkach ciała, w tym komórkach naczyń krwionośnych oraz narządów, powoduje silne dolegliwości bólowe, a z czasem nawet drastyczne zwężenie naczyń krwionośnych. Pierwsze objawy choroby Fabry'ego można zaobserwować już u czteroletnich dzieci. Niestety, mija średnio 15 lat od zgłoszenia objawów, do potwierdzenia rozpoznania choroby i wdrożenia właściwego leczenia.
U dzieci najczęściej, jako pierwsze symptomy, obserwuje się dolegliwości bólowe i zmęczenie. Pojawiają się na ogół na skutek zmian pogodowych, podczas wiatru, deszczu i burz, jak również działania wysokiej bądź niskiej temperatury. Ból i zmęczenie towarzyszy też stanom podgorączkowym, gorączce, przeżyciom stresowym, wyczerpaniu fizycznemy i psychicznemu. Powoduje również nietolerancję wysiłku fizycznego.
Ból może być tzw. akroparestezją - czyli dyskomfortem w rękach i stopach
polegającym na odczuwaniu pieczenia, mrowienia, zrywania, łamania itp.
Niekiedy też dochodzi do przełomu Fabry'ego objawiającego się parominutowym lub
kilkudniowym, nagłym, silnym bólem, o rozdzierającym charakterze, w obrębie rąk
i stóp, z promieniowaniem do pozostałych części ciała. Pozostałe objawy
sugerujące chorobę w dzieciństwie, to:
- upośledzone pocenie się, po brak potu (anhydroza), co skutkuje przegrzewaniem się organizmu zwłaszcza podczas wysiłku, infekcji z gorączka, ciepłej pogody (zła tolerancja ciepła) - hipertermia; objaw Raynauda (blednięcie i zaczerwienienie rąk/stóp na skutek działania zimna);
- obrzęk powiek,
- teleangiektazje na uszach i śluzówce spojówek;
- objawy okulistyczne: częste zwyrodnienie wirowate rogówki (badanie oka w lampie szczelinowej), zaćma, krętość naczyń krwionośnych oka;
Około 20-30. r.ż.:
- zmiany skórne, zwane angiokeratoma (wysypka kąpielówkowa), w postaci niebolesnych, czerwono-purpurowych grudek podobne do pieprzyków, a ich średnica waha się od milimetra do kilku; pojawiają się dopiero w okresie dojrzewania, lokalizują się nieopodal pępka, kolan i łokci; grudki te to zmienione naczynia krwionośne wydostające się na powierzchnię skóry, po pewnym czasie odpadają, ale na ich miejscu powstają nowe;
- zaburzenia ze strony układu pokarmowego: bóle po spożyciu posiłku, mdłości, biegunki, z powodu niedokrwienia narządów;
- zaburzenia słuchu: piski, szumy uszne, dzwonienie w uszach, głuchota;
- zaburzenia neurologiczne: zawroty głowy o różnym nasileniu, bóle głowy, wczesne udary mózgu, hipertermia, zła tolerancja ciepła, zaburzenia wydzielania potu.
Zamiany skórne http://mp.pl |
Około 30-40. r.ż.:
- poważne zaburzenia krążenia z powodu zwężenia światła naczyń krwionośnych, duże ryzyko zawału, udaru lub innego stanu zagrożenia zdrowia i życia; rozwinięcie się następujących chorób: arytmie, wady zastawkowe, powiększenie serca, kardiomiopatie i niewydolność serca
- zaburzenia nerkowe, w wyniku niedokrwienia narządów: białkomocz z tendencją do narastania, hematuria, nadciśnienie tętnicze, niewydolność nerek, obrzęki nóg;
- zaburznia neurologiczne dające mylny obraz SM.
Choroba u kobiet może przebiegać bezobjawowo, jako nosicielstwo lub podobnie
jak w przypadku mężczyzn, cechuje ją ciężki przebieg. Mężczyźni
prawie zawsze mają pełne objawy choroby Fabry'ego.
Podsumowując, podejrzenie choroby Fabry'ego powinno się nasunąć na myśl, jeśli zaobserwujemy u pacjenta:
- palący ból w rękach i
stopach,
- nietolerancja temperatury,
- fioletowo-czerwoną wysypkę w
okolicy brzucha (angiokerotoma),
- zwyrodnienie wirowate rogówki
(ang. Corneal whorling),
- epizodyczny silny ból w rękach
i nogach (przełom Fabry'ego, ang. Fabry crisis)
Diagnostyka laboratoryjna: zbadanie aktywności α-galaktozydazy,
choć nie są przydatne w przypadku kobiet. Najlepiej wykonać badania genetyczne
i identyfikować nosicielki mutacji.
Różnicowanie:
- choroba Schindlera,
- choroba Gauchera,
- Fuscydoza,
- Erytromelalgia.
Leczenie choroby
Istnieje enzymatyczna terapia zastępcza dedykowana chorobie Fabry'ego. Polega na wdrożeniu leków, które odwracają spichrzanie, a także
nagromadzenie GL-3 z poprzednich lat. Jest to uzyskana drogą inżynierii
genetycznej α-galaktozydaza A, podawana we wlewach dożylnych:
Dzięki tym lekom, zmiany mogą się cofnąć jeśli nie doszło do trwałych
uszkodzeń narządów. Od września 2019 r. są refundowane w Polsce.
Terapia doustna preparatem Galafold (migalastat, Amicus Therapeutics) została zatwierdzona w Uni Europejskiej (2017) i Stanach Zjednoczonych (2018) do leczenia dorosłych z chorobą Fabry'ego. Lek jest farmakologicznym chaperonem, który może wiązać się, stabilizować i wzmacniać resztkową aktywność enzymatyczną skutków niektórych mutacji zmiany sensu. Badania kliniczne wykazały skuteczność tego podejścia.
Terapie wspomagające obejmują niskie dzienne dawki difenylohydantoiny, karbamazepiny lub neurontyny, aby pomóc w opanowaniu akropparestezji. W leczeniu choroby Fabry'ego niezbędne jest także łagodzenie bólu za pomocą dostępnych leków przeciwbólowych, ochrona nerek (inhibitory konwertazy angiotensyny lub blokery receptorów angiotensyny), wdrożenie leków przeciwarytmicznych, czy wszczepienie rozrusznika serca lub kardiowertera-defibrylatora. Późniejsze powikłania, jak niewydolność nerek, będą wymagały dializy oraz przeszczep nerki. Jeżeli istnieją wskazania, w
przebiegu choroby Fabry'ego stosuje się także preparaty przeciwzakrzepowe.
Nieleczenie FD wiedzie do uszkodzenia wielu narządów i przedwczesnego zgonu.
Istotna jest również edukacja z zakresu planowania rodziny.
Enzymatyczna terapia zastępcza, terapia redukcji substratu (SRT) i terapia genowa z wykorzystaniem wektorów adenowirusowych są obecnie przedmiotem badań klinicznych.
Strona Stowarzyszenia Rodzin z Chorobą Fabry'ego
Opracowano na podstawie:
- Mehta A, Hughes DA. Fabry Disease. 2002 Aug 5 [Updated 2022 Jan 27]. In: Adam MP, Ardinger HH, Pagon RA, et al., editors. GeneReviews® [Internet]. Seattle (WA): University of Washington, Seattle; 1993-2022. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK1292/
- Ciba-Stemplewska A, Krzos D, Wożakowska-Kapłon B. Fabry disease — a long way to diagnosis in a 43-year-old patient. “Dr Google” is not always so bad…Folia Cardiologica 2020;15(2):173-175.
- Nowicki M et all. Enzyme replacement therapy in Fabry disease in Poland: a position statement. Pol Arch Intern Med. 2020; 130 (1): 91-97 doi:10.20452/pamw.15117
- https://www.orpha.net/consor/cgi-bin/OC_Exp.php?Expert=324&lng=EN
- https://rarediseases.org/rare-diseases/fabry-disease/
- https://www.mp.pl/pacjent/nefrologia/aktualnosci/214637,od-wrzesnia-refundacja-lekow-na-chorobe-fabryego
CHOROBA FABRIEGO JEST BARDZO CIĘZKĄ CHOROBA WŁAŚNIE U MNIE W RODZINIE JEST TA CHOROBA 2 BRACI JUŻ NA NIĄ ZMARŁO
OdpowiedzUsuńfaktycznie to straszna choroba... i wszystko zależy od genów...
UsuńJeden z lepszych opisów mojej choroby.
OdpowiedzUsuńDziękuję. Na bieżąco dokonuję aktualizacji :) Jeśli są jakieś sugestie - chętnie się zastosuję :)
Usuńjuż trzech braci zmarło na tą ciężką chorobę jest to ciężko zrozumieć
OdpowiedzUsuńMoje 2,5 letnie dziecko właśnie oczekuje na wynik badania, bardzo się boję...
OdpowiedzUsuńMocno wspieramy!
UsuńCzekam na wyniki badań. Jest stres.
OdpowiedzUsuńPodejrzewam u mojej córki tę chorobę.Podpowiedzcie proszę gdzie w woj.mazowieckim można zgłosić sie na diagnostykę.
OdpowiedzUsuńProszę skontaktować się ze Sowarzyszeniem Rodzin z chorobą Fabryego. Na pewno udzielą tam rzeczowych informacji. Pozdrawiam!
Usuńhttp://www.fabry.org.pl/index.php/kontakt
Prosze wybrac sie do anina tam leczy sie moj brat dostaje lek co dwa tygodnie
Usuńlek dostają tylko ci co brali udział w badaniach klinicznych
Usuńogólnie jest nie refundowany
Proszę o więcej informacji na temat"anima".Mojego 12 letniego syna zdiagnozowano w grudniu.Choroba fafabry'ego.Barfafabry'ego.Ma silny białkomocz prawie wcale nie chodzi bo to sprawia mu ogromny ból.Proszę o pomoc !!
OdpowiedzUsuńCentrum Zdrowia Dziecka prof. Anna Tylki-Szymańska zna chorobę.
UsuńCzy w chorobie Fabry'ego stosowana jest specjalna dieta? Czytałam, że bardzo często występują bóle poposiłkowe, jakich produktów dobrze jest unikać?
OdpowiedzUsuńWystępują bóle po posiłkach ale nie u każdego. U mnie np. przeszły po rozpoczęciu enzymatycznej terapii zastępczej, ale do dziś unikam tłustych potraw itp(zapewne również podświadomie). Jakiejś cud diety się nie stosuje(ja nie znam) ale pacjenci często stosują np diety małosolne i różne inne ze względu na nerki, serce, mózg itp. Dodatkowo zauważyłem, że w USA, Australii, pacjenci polecają sobie różne produkty do diet, ale nie mam pojęcia, które i czy naprawdę są skuteczne. Polecam mój kanał:
Usuńhttps://www.youtube.com/playlist?list=PLQnlPruGiSCvYvD2dey24nyw1jmEa6Kbn
Jest tam sporo materiałów video z moim tłumaczeniem.
Bardzo trzeba uważać przy tej chorobie i na pewno nie poddawać się :)
OdpowiedzUsuń