Achondroplazja - najczęstsza chondrodystrofia?

Achondroplazja jest chorobą genetyczną z licznej grupy chondrodysplazji. Chondrodysplazja – gr. chóndros – ziarnko, chrząstka; dys – źle; plastós – ukształtowany – to pojęcie dosyć skomplikowane. Rozbijając nazwę na czynniki pierwsze, możemy prosto zdefiniować, że chondro dysplazja to „złe ukształtowanie się chrząstki”. Ubierając ją w bardziej naukowe słownictwo – chondrofysplazja, zwana też chondro dystrofią, to zaburzenie wzrostu i struktury (budowy) chrząstek nasadowych, spowodowane czynnikami zewnętrznymi lub dziedzicznymi.

Cechami wspólnymi chondrodysplazji jest niskorosłość, czyli karłowatość, która przejawia się w skróceniu długości kończyn i kręgosłupa, a także rozrośnięte kości czaszki, sprawiające, że jest ona nieproporcjonalnie duża i określana mianem głowy mopsowatej.

Inne nazwy choroby: ACH

Rozpowszechnienie: 1-9 / 100 000 w populacji ogólnej; 1:26-28 000 żywych urodzeń

Przyczyny i dziedziczenie: autosomalne dominujące. 

Zaburzenie obejmuje mutację punktową genu receptora dla FGFR3 na chromosomie 4. Zwykle jest to nowa, spontaniczna mutacja, ale w 20% jest dziedziczona od rodzica. Następstwem mutacji jest zamiana argininy na glicynę w wewnątrzbłonowym odcinku receptora. Obraz choroby zazwyczaj jest podobny u wszystkich chorych, ale możliwe są niewielkie wahania tzw. fenotypowe.Mutację charakteryzuje pełna penetracja, zatem zawsze gdy do niej dojdzie, ujawni się choroba.

Palce w achondroplazji
medicalpicturesinfo.com

Ryzyko urodzenia dziecka z achondroplazją rośnie wraz z wiekiem ojca w chwili poczęcia dziecka. Gdy oboje rodziców jest chorych, istnieje 25% ryzyka, że dziecko również będzie chore. Podobne są szanse na urodzenie zdrowego dziecka.

Inne choroby wynikające  mutacji FGFR3 to:

- dysplazja tanatoforyczna,

- hipochondroplazja (taka „łągodniejsza” achondroplazja).

Obraz choroby

Do zaburzeń kostnych dochodzi bardzo wcześnie, co skutkuje dysproporcjami w budowie ciała. Cechami charakterystycznymi w wyglądzie osoby z achondroplazją są:

- duża mózgoczaszka (część czaszki, w której znajduje się mózg),

- wydatne guzy nadoczodołowe (okolice łuków brwiowych),

- niedorozwój kości twarzy (zwłaszcza podstawy nosa – obniżenie, zapadnięcie) i wady zgryzu,

- niedorozwój podstawy czaszki i zwężenie otworu potylicznego wielkiego (otwór ten łączy czaszkę z kanałem kręgowym, przez który od mózgu odchodzi rdzeń kręgowy),

- długość tułowia jest normalna, czyli prawidłowa (u noworodków zwężona),

Fenotyp dziecka
sciencedirect.com

- skrócenie (rizomelia) i pogrubienie kości długich – szczególnie udowych i ramieniowych, zaburzenia kości długich silnie zaznaczają się w kościach strzałkowej i piszczelowej, co sprawia, że uwypuklają się one na zewnątrz, a kolana stają się szpotawe (potocznie: „nogi prostowane na beczce” ale od kolan w dół),

- krótkie palce, często nieprawidłowo wygięte w górnym odcinku („ręka w kształcie trójzębu”),

- u noworodków: słabe napięcie mięśniowe.

Trzeba zapamiętać, że rozwój intelektualny chorych jest jak najbardziej w normie. Przebiega prawidłowo. Jednak rozwój psychoruchowy dzieci często jest opóźniony. U dzieci do drugiego roku życia może rozwinąć się wodogłowie. Ponadto z powodu zwężenia otworu potylicznego, mogą pojawić się tzw. objawy uciskowe na rdzeń kręgowy. Zaburzenia neurologiczne z tego wynikające obejmują:

- bezdechy (ucisk na ośrodek oddechowy),

- wysoką szyjną mielopatię – czyli uszkodzenie rdzenia, która przejawia się w osłabieniu mięśni i ich napięcia, zaburzonymi odruchami i stopotrząsem  („zrywanie”, skurcze mięśni powodujące drgania stopy),

- w skrajnych przypadkach paraliż.

Diagnostyka

Obejmuje stwierdzenie wyżej wymienionych objawów, a także wykonanie badań genetycznych,które są dostępne w Polsce. Najpierw przeprowadzane jest badanie metodą PCR w kierunku dwóch najczęstszych mutacji punktowych powodujących achondroplazję, a następnie w celu potwierdzenia choroby: sekwencjonowanie genu FGFR3, gdy pierwsze badanie niczego nie ujawniło.

Duża mózgoczaszka
dwarfism101.weebly.com

W badaniu radiologicznym stwierdza się /informacje z www.wspolnie.org/:

- mała podstawa czaszki i zwężony/zniekształcony otwór wielki czaszki,

- krótkie i szerokie kości długie,

- zwężenie odległości pomiędzy nasadami łuków kręgów w lędźwiowej części kręgosłupa,

- spłaszczone trzony kręgów (cecha niewidoczna w niemowlęctwie),

- kwadratowy kształt talerza kości biodrowej, płaska panewka stawu biodrowego,

- zwężenie wcięcia kulszowego większego kości kulszowej,

- charakterystyczne przejaśnienie w proksymalnej części kości udowej,

- zmiany w obrębie przynasad kości długich,

- krótkie paliczki proksymalne i środkowe palców dłoni.

Noworodki z achondroplazją powinny być szczegółowo przebadane. Zalecanymi procedurami diagnostycznymi są:

- badanie rentgenowskie: tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny – w celu określenia jakości zmian w kośćcu i ewentualnych miejsc ucisku na układ nerwowy,

- konsultacje: genetyczna, neurologiczna, ortopedyczna, laryngologiczne (zaburzenia słuchu).

- badanie w kierunku bezdechu sennego – polisomnografia,

- badanie słuchu metodą Bera.

W dalszych okresach życia, chory z achondroplazją powinien być pod stałą opieką neurologa, radiologa i ortopedy, a także genetyka. Stan neurologiczny musi być kontrolowany z powodu ryzyka pojawienia się wodogłowia i ucisku na układ nerwowy (co kilka lat, w początkowym okresie życia częściej). Powinny również zostać zaopatrzone wady zgryzu (ortodonta), słuch (audiolog i laryngolog) i skontrolowany stan płuc (pulmonolog). W razie opóźnienia zdobywania umiejętności mowy zaleca się konsultację i terapię logopedyczną.

Różnicowanie:

• hipochondroplazja,
• dysplazjatanatoforyczna,
• zespół SADDAN,
• chondrodysplazja przynasadowa,
• pseudoachondroplazja.

Diagnostyka prenatalna

Zalecanym jest badanie USG, jako metoda nieinwazyjna. Obrazy >> tutaj. Potwierdzenie rozpoznania uzyskujemy dzięki badaniom inwazyjnym, jak biopsja trofoblastu i amniopunkcja genetyczna.

Rozwiązanie ciąży u kobiety z achondroplazją odbywa się drogą cięcia cesarskiego. Ciąża powinna być traktowana jako tzw. ciąża wysokiego ryzyka.

Uwaga! jeśli znamy mutację powodującą chorobę – możliwa jest także diagnostyka przedimplantacyjna (zapłodnienie metodą in vitro).

Postępowanie terapeutyczne

Leczenie objawowe umożliwia względnie normalne funkcjonowanie bio-psycho-społeczne. W dzieciństwie powinna być wdrożona wczesna interwencja, czyli metody wczesnego wspomagania rozwoju, by zapobiegać powikłaniom choroby.

Dzieci i dorośli wymagają konsultacji dietetycznej w celu zapobiegania otyłości, której wystąpienie jest możliwe w przebiegu achondroplazji. Otyłość powoduje znaczne obciążenie układu kostnego, a w przypadku gdy jest on już obciążony chorobą, może zostać dodatkowo uszkodzony.

Podawanie hormonu wzrostu u dzieci z achondroplazją nie przynosi efektów. Niekiedy zalecane są operacje wydłużania kończyn, ale nie jest to postępowanie rutynowe.

Z uwagi na zaburzenia budowy ciała i siły mięśniowej, chorzy potrzebują pewnych udogodnień np. przedłużki, chwytaki, wysięgniki, rowery, wózki, które ułatwiają samodzielne funkcjonowanie.

Z jakich aktywności musi zrezygnować chory na achondroplazję?

Głównie ze sportów wyczynowych, stwarzających ryzyko urazów, zwłaszcza w połączeniu czaszki z rdzeniem kręgowym (skoki na bungie, do wody, z wykorzystaniem wibracji, podskoki). Dzieci nie wolno podrzucać w ramach zabawy i narażać je na gwałtowne skręty głowy. Głowa musi być zawsze stabilna, a szyja zabezpieczona podczas różnego typu aktywności, także podczas jazdy samochodem.

Źródła:

http://encyklopedia.pwn.pl/haslo.php?id=3885784 /pojęcie chondrodysplazji/

http://ghr.nlm.nih.gov/condition/achondroplasia 

http://www.orpha.net/consor/cgi-bin/OC_Exp.php?Lng=EN&Expert=15

http://www.sonoworld.com/fetus/page.aspx?id=2531

http://www.wspolnie.org/zespoly-genetyczne-przewodniki/8-zespoly-genetyczne/68-achondroplazja