CFTD - wrodzona dysproporcja typu włókien mięśniowych

Wrodzone miopatie są rzadkimi chorobami układu mięśniowego, których objawy i tło genetyczne są różnorodne. Ich cechą charakterystyczną są zaburzenia strukturalne włókien mięśniowych, a także osłabienie i zniekształcenia różnych części mięśni. Jednym z rodzajów miopatii jest wrodzona dysproporcja typu włókien mięśniowych. Polega na znacznym niedorozwoju włókien mięśniowych wolnokurczących (typ 1) się w stosunku do włókien szybkokurczących się (typ 2). W warunkach prawidłowych włókna te mają jednakowy rozmiar.

Synonimy:

• atrophy of type I fibers,
• CFTD - Congenital Fiber Type Disproportion,
• CFTDM - Congenital fiber-type disproportion myopathy,
• myopathy, congenital, with fiber-type disproportion,
• myopathy of congenital fiber type disproportion,

Rozpowszechnienie: nieznane.

Przyczyny i dziedziczenie

Choroba jest spowodowana przez mutacje spontaniczne, dziedziczone dominująco lub recesywnie, rzadko w sprzężeniu z chromosomem płci. Mutacje odpowiadające za CFTD obejmują poniższe geny:

• TPM3 (są są najczęstszą przyczyną choroby, dziedziczone autosomalnie dominująco lub recesywnie)
• ACTA1 (zwykle autosomalne dominujące)
• MYH7 (zwykle autosomalne dominujące)
• SEPN1 (zwykle autosomalne recesywne)
• RYR1 (zwykle autosomalne recesywne)
• inne, nieznane.

Geny te zawierają instrukcje do wytwarzania białek, które są zaangażowane w wykonywanie skurczu mięśni. Zmiany tych białek mogą niekorzystnie wpływać na skurcz mięśni, co staje się przyczyną ich osłabienia.

Objawy i diagnostyka

Po porodzie u dzieci chorych występuje słabe napięcie mięśniowe oraz osłabienie mięśni szkieletowych różnego stopnia. Jednak najczęściej powyższe objawy pojawiają się około pierwszego roku życia. Osłabienie mięśni może być uogólnione, choć zwykle dotyczy kończyn górnych (barki, ramiona) i dolnych (biodra, uda). Jest bardziej nasilone w mięśniach obręczy i proksymalnych kończyn (osłabienie nigdy nie jest wyłącznie dystalne). Dotyczy czasem mięśni twarzy i okruchowych (oftalmoplegia), powodując opadanie powiek. Jeśli mięśnie twarzy są zajęte, wówczas mogą doprowadzać do wydłużenia twarzy, rozwinięcia się podniebienia gotyckiego i namiotowatej wargi górnej (widoczne już u małych dzieci). Dzieci z opóźnieniem zaczynają stawać i chodzić. Mogą być mniej wytrzymałe, ale są aktywne ruchowo.

U chorych rozwijają się przykurcze, nadmierne lordozy kręgosłupa, kifoskoliozy

oraz skoliozy. Około 30% pacjentów z CFTD doświadcza trudności w oddychaniu, jeśli dojdzie do zajęcia mięśni oddechowych. Również około 30% chorych zgłasza problemy z połykaniem, spowodowane osłabieniem mięśni gardła. 

Rzadko u pacjentów z wrodzoną dysproporcją typu włókien mięśniowych rozwija się kardiomiopatia rozstrzeniowa, czyli powiększenie i osłabienie mięśnia sercowego.

Objawy wrodzonej dysproporcji typu włókien mięśniowych nie są zatem charakterystyczne i jednomyślnie wskazujące na rozpoznanie. Bywają skrajnie zmiennie nasilone, od łagodnych po poważne osłabienie mięśni i wczesną śmierć noworodka lub w dzieciństwie (25%). Notowano także przypadki z pierwszymi objawami w wieku dorosłym, obejmującymi łagodne osłabienie mięśni.

Do postawienia diagnozy konieczne jest stwierdzenie osłabienia mięśni i obniżenie ich napięcia. Wykonywane są badania specjalistyczne jak elektromiografia i biopsja mięśni z badaniem histopatologicznym. Potwierdzeniem diagnozy mogą być badania genetyczne.

Diagnostyka różnicowa

CFTD należy różnicować z pozostałymi miopatiami mięśniowymi i innymi chorobami dotyczącymi mięśni szkieletowych (dystrofia Emery'ego-Dreifussa, dystrofia Duchenne'a, rdzeniowy zanik mięśni, choroby metaboliczne). W diagnostyce różnicowej dużą rolę odgrywa biopsja mięśni i badania histologiczne. W obrazie tych badań stwierdzana jest m.in. dysproporcja wielkości włókien typu 1 i 2. Dla choroby charakterystyczne jest zmniejszenie włókien typu 1, od włókien typu 2 co najmniej o 12% lub według innych badaczy - zmniejszenie o 25% wielkości włókien typu 1. Stwierdzenie wyłącznie dysproporcji typu włókien oraz brak wtrętów upoważnia do klasyfikacji choroby jako CFTD.

Możliwości leczenia

Postępowanie lecznicze skupione jest na walce z osłabieniem mięśni oraz zapobieganiu powstawaniu przykurczów. Zalecana jest rehabilitacja ruchowa, ćwiczenia oddechowe i terapia zajęciowa.

W przypadku trudności w oddychaniu, u pacjenta wdraża się nieinwazyjną wentylację mechaniczną np. na noc i w kryzysowych momentach w ciągu dnia. Jeśli pacjent nie jest w stanie przyjmować posiłków z powodu zaburzeń połykania, wtedy trzeba rozważyć założenie sondy dożołądkowej i wykonanie przezskórnej endoskopowej gastrostomii w celu umożliwienia karmienia. 

Gdy rozwiną się przykurcze, wtedy konieczne jest badanie ortopedyczne i korekcja przykurczów poprzez zabieg operacyjny i zakładanie specjalnych ortez.

Jeśli dochodzi do osłabienia mięśni, wówczas zaleca się korzystanie ze sprzętu wspomagającego jak wózek inwalidzki, podpórki, poduszki stabilizujące. 

W zdecydowanej większości przypadków choroba nie postępuje i jest całe życie taka sama, a nawet bywa dostrzegana poprawa. Bardzo rzadko dochodzi do pogorszenia stanu pacjenta w miarę upływu czasu. Pacjentom i ich rodzinom zaleca się poradnictwo genetyczne.

Strona Kubusia, u którego podejrzewa się CFTD

Opracowano na podstawie:

1. National organization for Rare Disorders. Congenital Fiber-Type Dysproportion. 2012
2. Robaszkiewicz K., Moraczewska J. Wrodzone miopatie – choroby mięśni szkieletowych związane z zaburzeniami struktury i funkcji filamentu aktynowego. ® Postepy Hig Med Dosw (online), 2011; 65: 347-356
3. Genetic Home Reference. Congenital fiber-type dysproportion. 2010
4. Orphanet. Congenital fiber-type dysproportion myopathy. 2007