Dystonia-parkinsonizm o nagłym początku - RDP

Zespoły dystonia-plus to grupa różnorodnych chorób będących połączeniem dystonii z innym zaburzeniem neurologicznym. Często taki zespół wynika z mutacji (zmiany) w naszym materiale genetycznym. "Dystonie są to zaburzenia ruchowe charakteryzujące się występowaniem niezależnych od woli skurczów mięśniowych, powodujących mimowolne, niekontrolowane ruchy i ułożenia różnych części ciała lub przyjmowanie nienaturalnej postawy". "Zmuszają" chorego do wykonywania nagłych, powtarzających się ruchów, a dotyczą przede wszystkim mięśni karku, tułowia i kończyn.

Parkinsonizm, czyli zespół parkinsonowski (nie mylić z chorobą Parkinsona) to grupa charakterystycznych objawów ze strony układu nerwowego. Zaliczamy do nich: drżenia spoczynkowe, spowolnienie i zubożenie ruchów, trudności w utrzymaniu prawidłowej postawy, sztywność mięśni, monotonną, niewyraźną mowę oraz twarz "bez wyrazu", czyli twarz maskowatą.

Dystonia-parkinsonizm o nagłym początku to rzadka choroba genetyczna, którą cechuje występowanie objawów parkinsonowskich, jak spowolnienie ruchowe oraz objawów dystonicznych.

Inne nazwy choroby:

• DYT12
• dystonia typy 12
• rapid-onset dystonia-parkinsonism - RDP
• RODP

Rozpowszechnienie: <1 / 1 000 000. Choroba diagnozowana w USA, Europie (w Polsce również) i Korei. Na rok 2013 opisano około 100 przypadków na całym świecie.

Przyczyny i dziedziczenie
Przyczyną choroby jest kilka mutacji obejmujących gen ATP1A3 (19q13.2 ) - mutacje w tym genie odpowiadają też za pojawienie się naprzemiennej hemiplegii dziecięcej - AHC. Dziedziczone są one w sposób autosomalny dominujący ze zmniejszoną penetracją. Oznacza to, że wystarczy jedna kopia wadliwego genu od rodzica, by u dziecka rozwinęła się choroba. Jednak nie każde dziecko, które odziedziczy mutację będzie miało objawy RDP. Każde dziecko ma 50% szans na odziedziczenie choroby.

Objawy i diagnostyka
Dystonia-parkinsonizm o nagłym początku pojawia się zwykle w okresie dojrzewania lub we wczesnej dorosłości (od około 15 roku życia do 45 roku życia). Czasem też objawy mogą być obserwowane od 4. roku życia, a łagodne, początkowe oznaki RDP odnotowano również u osób w wieku 58 lat.
Niedawno opisano także fenotyp niemowlęcy RDP (poniżej 4. roku życia), gdzie dominowały takie objawy jak: okresowe słabe napięcie mięśni, chód ataktyczny (nieskoordynowany, niezdarny), spowolnienie rozwoju ruchowego, zaburzenia mowy i połykania.

Klasyczne objawy dystonii-parkinsonizm o nagłym początku obejmują:
- mimowolne, dystoniczne skurcze mięśni kończyn
- zaburzenia mowy i połykania (objawy opuszkowe)
- spowolnienie ruchowe i trudność z utrzymaniem równowagi
- "szuranie" nogami podczas chodzenia, częste upadki
- dystonia zaczyna się zwykle w górnej części korpusu, dotyka mięśni twarzy, a później zstępuje na ramiona i kończyny dolne (schemat: twarz > ramiona > nogi)
- obniżony poziom kwasu homowanilinowego w płynie mózgowo-rdzeniowym
- brak odpowiedzi na próbę leczenia lewodopą
- brak patologii w obrazie rezonansu magnetycznego i tomografii komputerowej
- w badaniach PET i SPECT: normalny wychwyt zwrotny dopaminy w transporterach dopaminy.

Ponadto u niektórych pacjentów stwierdza się także drgawki, lęki, fobie społeczne i depresje, ale nie wiadomo czy są one związane z defektem genetycznym odpowiedzialnym za RDP.

Początek objawów może być nagły i pojawić się w przeciągu godzin lub dni (do 30). Objawy stabilizują się w okresie krótszym niż 4 tygodnie. Mogą powodować lekką progresję choroby, ale też nieznacznie łagodnieją. Stan osoby chorej może się znacznie pogorszyć po kolejnym epizodzie ataku.

Czynniki powodujące zaostrzenie RDP 
- gorączka i infekcje, 
- długotrwała ekspozycja na ciepło, 
- długotrwałe ćwiczenia fizyczne, 
- spożycie alkoholu, 
- poród,
- stres emocjonalny.

Aby zdiagnozować dystonię-parkinsonizm o nagłym początku, konieczne jest wykonanie rzetelnego badania neurologicznego. Należy też poznać historię rodziny i występujące w niej choroby, ale pojawienie się RDP w rodzinie nie jest konieczne do postawienia diagnozy.

RDP różnicujemy z:
- łagodną dystonią kończyn
- dystonią o wczesnym początku
- DYT 3, 10 i 16

Badania genetyczne
Badania genetyczne mające na celu wykrycie mutacji (w genie ATP1A3) odpowiedzialnej za RDP są dostępne w Polsce. Mogą zostać wykonane prywatnie lub zrefundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia jeśli dysponujemy skierowaniem na badanie. Profesor Jacek Zaremba (emerytowany kierownik Zakładu Genetyki Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie) współpracował wraz z Profesor Allison Brashear i doktor Laurie Ozelius nad badaniami naukowymi z zakresu dystonii-parkinsonizmu o nagłym początku.

Badania prenatalne
Istnieje możliwość wykonania badań prenatalnych, ale tylko wtedy gdy znamy rodzaj mutacji. Wówczas wykonywane są inwazyjne badania prenatalne, jak amniopunkcja genetyczna lub biopsja kosmówki z badaniem genetycznym. W przypadku stwierdzenia RDP zalecana jest konsultacja genetyczna.

Możliwości leczenia
Na dzień dzisiejszy choroba jest niewyleczalna. Możliwości leczenia są ograniczone i muszą być indywidualnie dobrane do potrzeb pacjenta. Pewne objawy mogą być nieznacznie złagodzone dzięki lewodopie i karbidopie lub anatagonistom dopaminy. Jednak rzadko dostrzega się pozytywną reakcję na te substancje. DBS, czyli głęboka stymulacja gałki bladej mózgu nie przyniosła spektakularnych efektów terapeutycznych, a nawet obserwowano brak odpowiedzi terapeutycznej. Poprawę mogą przynieść zabiegi fizjoterapeutyczne i regularne treningi relaksacyjne.
W stanach nagłych zaleca się wysokie dawki benzodiazepin. Wobec depresji, lęków i napadów drgawkowych stosuje się standardowe leczenie. Aby zapobiec przykurczom w rękach i stopach konieczna jest właściwa rehabilitacja. Choroba nie ma wpływu na długość życia, ale rzutuje na obniżenie jakości życia.

***

WSPARCIE

Chorzy na RDP znajdą wsparcie w Polskim Stowarzyszeniu na Rzecz Osób z AHC ahc-pl 

Im także jest poświęcona facebookowa strona dla osób dotkniętych i zainteresowanymi chorobami: FHM, SHM, RDP (DYT12) - migreny hemiplegiczne, dystonia 12, dystonia parkinsonizm. >> tutaj

 
Na podstawie:

1. Adamus F., Gasser T.: Dystonia-plus syndrome. Eur J Neurol. 2010 Jul;17 Suppl 1:37-45. doi: 10.1111/j.1468-1331.2010.03049.x /NCBI/
2. Brashear A. et all. Rapid-onset dystonia parkinsonizm. Initial Posting: February 7, 2008; Last Revision: September 13, 2012.
3. Graczyk M. Polekowa dystonia mięśniowa - opis przypadku. Polska Medycyna Paliatywna 2006, 5, 2, 58–61
4. Rapid-onset dystonia-parkinsonism - Dystonia Medical Research Foundation
5. Rapid-onset dystonia-parkinsonizm - GHR
6. RDP - OMIM
7. RDP - Orphanet