Naprzemienna hemiplegia dziecięca - AHC
Synonimy:
W Polsce naprzemienna hemiplegia dziecięca występuje pod różnymi nazwami jak:
- napadowe naprzemienne porażenie połowiczne
- naprzemienne porażenie dziecięce
- porażenie połowiczne naprzemienne
- dziecięcy naprzemienny niedowład połowiczy.
- napadowa zmienna hemiplegia
- naprzemienne niedowłady połowicze
- naprzemienne porażenie połowicze
- połowicze naprzemienne niedowłady wieku dziecięcego
- naprzemienna hemiplegia dziecięca
- napadowe naprzemienne porażenie połowiczne
- naprzemienne porażenie dziecięce
- porażenie połowiczne naprzemienne
- dziecięcy naprzemienny niedowład połowiczy.
- napadowa zmienna hemiplegia
- naprzemienne niedowłady połowicze
- naprzemienne porażenie połowicze
- połowicze naprzemienne niedowłady wieku dziecięcego
- naprzemienna hemiplegia dziecięca
Rozpowszechnienie: roczna zapadalność została oszacowana na 0,9 : 1000 000 noworodków. Liczba ta może być jednak zaniżona z powodu nieznajomości choroby i częstych błędnych diagnoz.
Przyczyny i dziedziczenie
W większości przypadków u chorych obserwuje się mutacje de novo w genie ATP1A3. Powodują one spadek aktywności ATP-azy, czyli enzymu odpowiedzialnego za transport jonów sodu i potasu przez błonę komórkową komórek nerwowych. Jony te warunkują prawidłowe przekazywanie impulsów nerwowych, a tym samym funkcjonowanie układu nerwowego.
Objawy i przebieg
Naprzemienna hemiplegia dziecięca jest schorzeniem charakteryzującym się:
- nawracającymi niedowładami połowiczymi, które mogą obejmować lewą lub prawą, a także jednocześnie obydwie strony ciała (paraliże z zachowaniem przytomności),
- zaburzenia ruchów oczu,
- zaburzenia ruchowe i postępujące opóźnienie rozwoju psychomotorycznego.
Ponadto mogą wystąpić zaburzenia mowy, dystonia (mimowolne ruchy skręcania i wyginania części ciała, które może prowadzić do przyjęcia charakterystycznej postawy dystonicznej), a także choreo-atetoza (krótkotrwałe, niezależne od naszej woli ruchy śrubowe/skręcające kończyn i twarzy). Diagnoza AHC była często stawiana z dużym opóźnieniem, a pierwotne diagnozy nierzadko były nieprawidłowe. Konieczne jest przeprowadzenie szerokiej diagnostyki różnicowej.
Cechy napadów naprzemiennej hemiplegii dziecięcej:
- początkowo zaburzenia oczne, jak oczopląs, zez rozbieżny i zbieżny lub dystonia u większości chorych przed 3 miesiącem życia
- połowiczy paraliż (dziecko np. przez dłuższy czas bawi się jedną rączką, rusza tylko jedną nóżką bądź też wcale się nie porusza) lub kwadriplegia (niedowład wszystkich kończyn) z zachowaną świadomością; hemiplegia występuje u połowy przebadanych pacjentów po ukończeniu 6. miesiąca życia jako paraliż wiotki, ze zniesionymi odruchami (z arefleksją)
- objawy mogą trwać kilka minut, godzin lub dni
Przyczyny i dziedziczenie
W większości przypadków u chorych obserwuje się mutacje de novo w genie ATP1A3. Powodują one spadek aktywności ATP-azy, czyli enzymu odpowiedzialnego za transport jonów sodu i potasu przez błonę komórkową komórek nerwowych. Jony te warunkują prawidłowe przekazywanie impulsów nerwowych, a tym samym funkcjonowanie układu nerwowego.
Zapisy neurofizjologiczne ukazują zaburzenia w krążeniu w obrębie pnia mózgu. Badanie FDG-PET (specjalny rodzaj tomografii komputerowej) w okresie międzynapadowym wykazało niski metabolizm glukozy w płatach czołowych i skorupie (jedna ze struktur anatomicznych zaliczanych do jąder podstawnych mózgu) z prawidłowym metabolizmem w pniu mózgu, co mogłoby wyjaśnić postępujące objawy neurologiczne AHC. Natomiast badania sekcyjne zmarłych chorych ujawniły nieprawidłowości w mięśniach gładkich naczyń, co może tłumaczyć zaburzenia czynnościowe małych naczyń krwionośnych powodujących przejściowe zaburzenia w mózgu.
Ataki występujące w AHC i rodzinnej migrenie hemiplegicznej (FHM) są klinicznie podobne, ale nie takie same, nasuwające pytanie o kanałopatię jako podstawową dysfunkcję obu tych stanów. Migrena hemiplegiczna wiąże się z kilkoma genami transportu jonów w tym SCN1A; CACNA1A i ATP1A2.
Naprzemienna hemiplegia dziecięca w rzadkich rodzinnych przypadkach została zgłoszona jako związana z mutacjami w CACNA1A i ATP1A2. Jednakże w większości przypadków AHC nie ma historii rodzinnej, czyli nikt wcześniej nie chorował i nie jest to schorzenie przekazywane z pokolenia na pokolenie (chyba, że rodzicem była osoba chora na AHC, wówczas istnieje 75-procentowe ryzyko urodzenia dziecka z naprzemienną hemiplagią dziecięcą). Tło rodzinne obserwuje się w przypadku migreny hemiplegicznej.
Objawy i przebieg
Naprzemienna hemiplegia dziecięca jest schorzeniem charakteryzującym się:
- nawracającymi niedowładami połowiczymi, które mogą obejmować lewą lub prawą, a także jednocześnie obydwie strony ciała (paraliże z zachowaniem przytomności),
- zaburzenia ruchów oczu,
- zaburzenia ruchowe i postępujące opóźnienie rozwoju psychomotorycznego.
Ponadto mogą wystąpić zaburzenia mowy, dystonia (mimowolne ruchy skręcania i wyginania części ciała, które może prowadzić do przyjęcia charakterystycznej postawy dystonicznej), a także choreo-atetoza (krótkotrwałe, niezależne od naszej woli ruchy śrubowe/skręcające kończyn i twarzy). Diagnoza AHC była często stawiana z dużym opóźnieniem, a pierwotne diagnozy nierzadko były nieprawidłowe. Konieczne jest przeprowadzenie szerokiej diagnostyki różnicowej.
Cechy napadów naprzemiennej hemiplegii dziecięcej:
- początkowo zaburzenia oczne, jak oczopląs, zez rozbieżny i zbieżny lub dystonia u większości chorych przed 3 miesiącem życia
- połowiczy paraliż (dziecko np. przez dłuższy czas bawi się jedną rączką, rusza tylko jedną nóżką bądź też wcale się nie porusza) lub kwadriplegia (niedowład wszystkich kończyn) z zachowaną świadomością; hemiplegia występuje u połowy przebadanych pacjentów po ukończeniu 6. miesiąca życia jako paraliż wiotki, ze zniesionymi odruchami (z arefleksją)
- objawy mogą trwać kilka minut, godzin lub dni
- w czasie snu ustępują objawy ataku naprzemiennej hemiplegii dziecięcej (jeśli po 10-20 min po obudzeniu się objawy nawracają - wówczas prawdopodobnie to ten sam atak)
- niektóre dzieci zgłaszają bóle głowy w trakcie ataku lub niezależnie od nich.
Aspekt kardiologiczny
Ostatnie badania nad AHC sugerują, że w wyniku choroby może zostać uszkodzony węzeł zatokowo-przedsionkowy i/lub przedsionkowo-komorowy, co doprowadza do zaburzeń rytmu serca pod postacią bloków. Wówczas pacjent jest kwalifikowany do założenia rozrusznika serca lub kardiowertera-defibrylatora. Zaburzenia rytmu serca u chorych na AHC mogą wyjaśniać nagłe zgony u młodszych pacjentów. Warto wiedzieć, że 11 polskich pacjentów jest włączonych do międzynarodowego badania naukowego poświęconego tej problematyce.
Diagnostyka
AHC nie ma opracowanej jednej, konkretnej procedury diagnostycznej. Diagnoza była dotychczas stawiana na podstawie objawów klinicznych i poprzez wykluczenie wchodzących w rachubę schorzeń, które mają opracowane schematy diagnostyczne.
EEG, czyli elektroencefalogram (zapis nietypowy, nieprawidłowy, ale niepadaczkowy; ale w pewnej grupie chorych padaczka jest chorobą towarzyszącą AHC)
Diagnostyka obejmuje tomografię rezonansu magnetycznego (MRI), angiografię rezonansu magnetycznego (MRA) oraz spektroskopię rezonansu magnetycznego w celu wykluczenia nieprawidłowości strukturalnych (dotyczących budowy), naczyniowych i zaburzeń metabolicznych, takich jak miopatia mitochondrialna, encefalopatia, kwasica mleczanowa oraz udaru mózgu (MELAS) i niedobór dehydrogenazy pirogronianowej.
Postępowanie diagnostyczne może też uwzględniać:
- badania przesiewowe kwasów organicznych w moczu,
- ilościowych surowicy krwi (morfologia) i płynu mózgowo-rdzeniowego,
- badania nadkrzepliwości,
- OB - odczyn Biernackiego,
- oznaczenie transferyny metodą elektroogniskowania,
- badania genetyczne.
Kryteria diagnostyczne:
1. Początek przed 18 miesiącem życia (diagnoza w późniejszym okresie może przemawiać za RDP - czyli dystonia-parkinsonizm o nagłym początku).
2. Powtarzające się napady porażenia połowicznego obejmujące obie strony.
- niektóre dzieci zgłaszają bóle głowy w trakcie ataku lub niezależnie od nich.
Aspekt kardiologiczny
Ostatnie badania nad AHC sugerują, że w wyniku choroby może zostać uszkodzony węzeł zatokowo-przedsionkowy i/lub przedsionkowo-komorowy, co doprowadza do zaburzeń rytmu serca pod postacią bloków. Wówczas pacjent jest kwalifikowany do założenia rozrusznika serca lub kardiowertera-defibrylatora. Zaburzenia rytmu serca u chorych na AHC mogą wyjaśniać nagłe zgony u młodszych pacjentów. Warto wiedzieć, że 11 polskich pacjentów jest włączonych do międzynarodowego badania naukowego poświęconego tej problematyce.
Czynniki wywołujące napady AHC
- stres, emocje pozytywne (radość) i negatywne (smutek, zdenerwowanie, złość)
- wysoka temperatura otoczenia
- duże różnice temperatur (dziecko wybiega z ciepłego domu na mróz)
- ekspozycja na wodę (widok wody np. jeziora, morza, czasem basenu kąpielowego, wody w wannie podczas kąpieli; zabawa w dużym zbiorniku wodnym np. jezioro, basen kąpielowy)
- wysiłek fizyczny (ćwiczenia, biegi, kołysanie na rękach, huśtanie na huśtawce)
- lampy fluorescencyjne, zmienne, migoczące światło, telewizja, dyskoteka
- zmiany pogody (zapowiadająca się burza)
- żywność (czekolada, barwniki żywności)
- zapachy perfum, chemikaliów (proszek do prania, detergenty).
- stres, emocje pozytywne (radość) i negatywne (smutek, zdenerwowanie, złość)
- wysoka temperatura otoczenia
- duże różnice temperatur (dziecko wybiega z ciepłego domu na mróz)
- ekspozycja na wodę (widok wody np. jeziora, morza, czasem basenu kąpielowego, wody w wannie podczas kąpieli; zabawa w dużym zbiorniku wodnym np. jezioro, basen kąpielowy)
- wysiłek fizyczny (ćwiczenia, biegi, kołysanie na rękach, huśtanie na huśtawce)
- lampy fluorescencyjne, zmienne, migoczące światło, telewizja, dyskoteka
- zmiany pogody (zapowiadająca się burza)
- żywność (czekolada, barwniki żywności)
- zapachy perfum, chemikaliów (proszek do prania, detergenty).
Diagnostyka
AHC nie ma opracowanej jednej, konkretnej procedury diagnostycznej. Diagnoza była dotychczas stawiana na podstawie objawów klinicznych i poprzez wykluczenie wchodzących w rachubę schorzeń, które mają opracowane schematy diagnostyczne.
EEG, czyli elektroencefalogram (zapis nietypowy, nieprawidłowy, ale niepadaczkowy; ale w pewnej grupie chorych padaczka jest chorobą towarzyszącą AHC)
Diagnostyka obejmuje tomografię rezonansu magnetycznego (MRI), angiografię rezonansu magnetycznego (MRA) oraz spektroskopię rezonansu magnetycznego w celu wykluczenia nieprawidłowości strukturalnych (dotyczących budowy), naczyniowych i zaburzeń metabolicznych, takich jak miopatia mitochondrialna, encefalopatia, kwasica mleczanowa oraz udaru mózgu (MELAS) i niedobór dehydrogenazy pirogronianowej.
Postępowanie diagnostyczne może też uwzględniać:
- badania przesiewowe kwasów organicznych w moczu,
- ilościowych surowicy krwi (morfologia) i płynu mózgowo-rdzeniowego,
- badania nadkrzepliwości,
- OB - odczyn Biernackiego,
- oznaczenie transferyny metodą elektroogniskowania,
- badania genetyczne.
Kryteria diagnostyczne:
1. Początek przed 18 miesiącem życia (diagnoza w późniejszym okresie może przemawiać za RDP - czyli dystonia-parkinsonizm o nagłym początku).
2. Powtarzające się napady porażenia połowicznego obejmujące obie strony.
3. Występowanie quadriplegi jako oddzielnych napadów lub uogólnienia napadów hemiplegicznych.
4. Ulga od objawów podczas snu.
4. Ulga od objawów podczas snu.
5. Inne objawy napadowe: okresy dystonii, nieprawidłowości okoruchowe lub inne objawy gałkoruchowe, objawy autonomiczne związane z napadami hemiplegii lub występujące niezależnie.
6. Dowody na opóźnienie rozwoju lub objawy neurologiczne takie jak choreo-ataksja, ataksja i dystonia.
Możliwości terapeutyczne
Nie wiadomo, czy leki te mogą sprzyjać poprawie uczenia się, ale wiadomo, że ich stosowanie zmniejsza częstość i intensywność napadów, poprawiając przez to jakość życia. Zanotowano, że ponad połowa dzieci będzie miała epilepsję z różnymi napadami. Z powodu małej wiedzy na temat choroby i braku świadomości w środowiskach medycznych - konieczna jest edukacja z zakresu chorób rzadkich.
6. Dowody na opóźnienie rozwoju lub objawy neurologiczne takie jak choreo-ataksja, ataksja i dystonia.
Diagnostyka różnicowa
Ze względu na różnorodność objawów AHC może zachodzić potrzeba wykluczenia następujących chorób, które swoim przebiegiem przypominają naprzemienną hemiplegię dziecięcą:
- padaczka oporna na leczenie,
- MPD, czyli mózgowe porażenie dziecięce,
- zespół Segawy,
- młodzieńczy parkinsonizm,
- choroba Huntingtona.
Możliwości leczenia AHC są niezwykle ograniczone. Leczenie AHC obejmuje wyeliminowanie czynników ryzyka napadów, ułatwienie zasypiania oraz pierwszą pomoc w razie napadów. Niektórzy zalecali doustne stosowanie midazolamu w celu przerywania bądź łagodzenia ataków (jednak nie na dłuższy czas) lub diazepamu doodbytyniczo w celu uzyskania szybkiej sedacji.
Zaleca się także długotrwałe leczenie lekiem należącym do grupy blokerów kanałów wapniowych - najczęściej jest to flunaryzyna w dawce 5 do 20 mg dziennie, która u około 50-70% przypadków zmniejsza częstość występowania i nasilenie napadów, ale nie likwiduje całkowicie ich występowania. Inne proponowane metody obejmowały przyjmowanie beta-adrenolityków, leków przeciwpadaczkowymi i innych, jak chloralhydrat, metysergid, amantadyna, arypiprazolem i haloperidol, ale nie są one często stosowane.
Nie wiadomo, czy leki te mogą sprzyjać poprawie uczenia się, ale wiadomo, że ich stosowanie zmniejsza częstość i intensywność napadów, poprawiając przez to jakość życia. Zanotowano, że ponad połowa dzieci będzie miała epilepsję z różnymi napadami. Z powodu małej wiedzy na temat choroby i braku świadomości w środowiskach medycznych - konieczna jest edukacja z zakresu chorób rzadkich.
Kontakt ze Stowarzyszeniem na rzecz osób z AHC
Poszukujemy rodzin dotkniętych problemem tej choroby. Jeśli w Waszej rodzinie lub wśród znajomych jest pacjent z taką lub podobnie brzmiącą diagnozą, a także z inną diagnozą, ale pasującą symptomatyką, prosimy o kontakt na mail ahc-pl@gazeta.pl
Na podstawie:
- Tenney J.R., Schapiro M. B.: Child Neurology: Alternating hemiplegia of childhood. Neurology April 6, 2010 vol. 74 no. 14 e57-e59
- Heinzen E. L.et al.: De novo mutations in ATP1A3 cause alternating hemiplegia of childhood. Nature Genetics 44, 1030–1034 (2012)
- Rosewich H.et al.: Heterozygous de-novo mutations in ATP1A3 in patients with alternating hemiplegia of childhood: a whole-exome sequencing gene-identification study. The Lancet Neurology, Volume 11, Issue 9, Pages 764 - 773, September 2012
- Bourgeois M, Aicardi J, Goutieres F. Alternating hemiplegia of childhood. J Pediatr 1993;122:673–679.[summary]
Komentarze
Prześlij komentarz