Hirsutyzm - żeby nie mylić z hipertrichozą...

Żyjemy w świecie, w którym jeden trend pogania drugi. Między innymi każdego roku przerabiamy golenie, strzyżenie i depilację. Bowiem teraz panuje moda na gładkie ciałko, bez odrobiny włosów – także tych występujących fizjologicznie. Prawie żadna kobieta nie wyjdzie na „pokazanie”, gdy nie ma wydepilowanych nóg, pach, czy okolic intymnych i „wąsika”. Mężczyźni nieco luźniej podchodzą do sprawy: golą się gdy muszą i raczej nie są skorzy do pozbywania się owłosienia z klatki piersiowej, nóg, pach itd. Czasem jednak włosy pojawiają się nie tam gdzie trzeba, są tak gęste, że przypominają sierść zwierzęcą. Takiego owłosienia trudno jest się pozbyć. Zaburzeniami, które w tym miejscu warto opisać to: hirsutyzm i hipertrichoza – dwie odrębne jednostki o różnej etiologii…

Hirsutyzm – nadmierne owłosienie ciała

HIRSUTYZM
http://www.megapedia.pl

Hirsutyzm to występowanie owłosienia typu męskiego u kobiet. Włosy pojawiają się na twarzy (policzki, okolice pod nosem, broda, podbródek), klatce piersiowej, brzuchu, plecach, a także w okolicach krocza; z kolei ich wzrost nasila się w takich miejscach jak: pachy, pachwiny i kończyny. Może przebiegać łagodnie – wtedy praktycznie nie znamy jego przyczyn, lub rodzinnie. Mocno nasilony – zwykle jest spowodowany zaburzeniami hormonalnymi. Czasem przebiega również jako cecha charakterystyczna dla rodziny.

CECHY WIRYLIZACJI
http://www.chups.jussieu.fr/

Skrajna postać hirsutyzmu androgenowego, może być częścią składową wirylizacji kobiet. Innymi słowy, to maskulinizacja, czyli wystąpienie cech męskich u kobiet: budowa ciała, więcej tkanki mięśniowej, hirsutyzm, obniżenie głosu, męskie rysy twarzy, przerost łechtaczki, mastodynia (bóle piersi).

Przyczyny hirsutyzmu

Nadmierne owłosienie ciała miewa różne przyczyny. Najczęściej należą do nich wspomniane zanurzenia hormonalne. Mogą one być spowodowane:

- patologią jajników (zespół policystycznych jajników, nowotwory jajnika hormonalnie czynne – czyli wydzielające hormony np. zespół Steina-Leventhala, rak  nerki, tarczycy), co wiąże się z niewłaściwą, nadmierną produkcją męskich hormonów androgenowych, jak np. testosteron i dodatkowo obserwujemy: zaburzenia miesiączkowania, niepowodzenia w poczęciu dziecka, bezpłodność, trądzik; hipertekoza jajników – przerost komórek ich osłonek;

- patologią nadnerczy (guzy kory nadnerczy wydzielające androgeny, zespół Cushinga – np. po sterydoterapii, otyłość z cukrzycą typu II, zespół nadnerczowo-płciowy) i innymi zaburzeniami hormonalnymi, jak akromegalia (powiększenie rąk, stóp, głowy – za duże wydzielanie hormonu wzrostu w dorosłości), niedoczynność tarczycy (meszek) lub depresja i anoreksja (meszek na twarzy),

- hiperprolaktynemia (wysoki poziom prolaktyny) i okres menopauzy,

- nadmierną wrażliwością mieszków włosowych na hormony (tzw. hirsutyzm idiopatyczny, zwykle łagodny, poziom testosteronu u kobiet mieści się w granicach normy fizjologicznej);

- czynnikiem rodzinnym (hirsutyzm występuje z pokolenia na pokolenie);

- ciążą (charakterystyczne zmiany hormonalne),

- lekami: suplementacja testosteronu, hormonów anabolicznych, adenokortykotropowego (ACTH), glikokortykosteroidami (hydrokortyzon, prednizon, metylprednizolon, deksametazon i inne), silnych leków przeciwzapalnych, minoksydyl – stosowany w leczeniu łysienia androgenowego, uzupełniająco przy nadciśnieniu; danazol – m.in. w leczeniu endometriozy, chemioterapeutyki w leczeniu nowotworów, stwardnienia rozsianego itd.

Diagnostyka przyczyn

Opiera się na wywiadzie, uwzględniającym w pytaniach wszystkie z wymienionych czynników etiologicznych hirsutyzmu, a także wykonaniu badań hormonalnych. Zaleca się określić poziom prolaktyny, testosteronu, dehydroepiandrosteronu (DHEA) i androstendionu we krwi, a także skonsultować się u ginekologa (USG ginekologiczne), ginekologa-endokrynologa, endokrynologa i internisty oraz chirurga plastyka i dermatologa-chirurga. Nierzadko potrzebna jest również diagnostyka i opieka psychologiczna.

Diagnostyka hirsutyzmu

Na poniższej rycinie przedstawiono natężenie owłosienia. Trzeba wybrać odpowiednią ilustrację, która oddaje charakter owłosienia i przyznać za to odpowiednią liczbę punktów (na górnym pasku widoczne są punkty od 1 do 4):

http://www.medicalook.com/

0 pkt – owłosienie nie występuje

1-4 pkt – owłosienie występuje – w skali od 1 do 4

Jeśli suma uzyskanych punktów jest większa od 8 – świadczy to o hirsutyzmie.

Leczenie hirsutyzmu

Oczywiście zależy od przyczyny. Jeśli chodzi o hirsutyzm idiopatyczny, tutaj postępujemy objawowo, czyli zaleca się golenie lub depilację nadmiernego owłosienia.
Leczenie hirsutyzmu hormonalnego, czy lekowego jest przyczynowe. W hirsutyzmie androgennym, stosuje się antyandrogeny, estrogeny i progesteron, spironolakton (lek przeciwnadciśnieniowy), ketokonazol (lek przeciwgrzybiczy), cryptoteron (pochodna progesteronu), flutamid, glikokortykosteroidy i analogi GnRH. U mężczyzn dodatkowo fina steryd – niebezpieczny dla kobiet planujących potomstwo i ciężarnych (upośledzenie rozwoju gonad u płodów męskich), wnika też przez skórę po dotknięciu leku. Zatem jeśli już się na niego decydujemy, trzeba zadbać o skuteczną antykoncepcję (podobnie jak w przypadku pozostałych leków!!!). Dla kobiet lek nie jest refundowany. Czasem uzupełnia się terapię o metforminę – doustny lek przeciwcukrzycowy – hamujący wzrost włosów w przebiegu zespołu policystycznych jajników, poprzez obniżenie poziomu testosteronu.

UWAGA! Stosując antykoncepcję hormonalną, trzeba liczyć się z jej efektami ubocznymi: zaburzenia zakrzepowo-zatorowe, zagęszczenie krwi, uszkodzenie wątroby, trądzik, spadek libido, migreny, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, zwiększenie podatności na infekcje pochwy, spotęgowanie apetytu i nagromadzenie się wody w organizmie. Ryzyko powikłań rośnie wówczas, gdy kobieta pali papierosy, spożywa alkohol, nieprawidłowo się odżywia. Antybiotyki – stosowane w leczeniu infekcji bakteryjnych – mogą osłabiać działanie leków antykoncepcyjnych. Zanim zastosuje się antykoncepcję hormonalną, należy wykonać szczegółowe badania krwi, obejmujące: morfologię, koagulogię (parametry krzepnięcia krwi), rozmaz krwi, próby wątrobowe, cholesterol i glukozę we krwi, profil hormonalny oraz: obecność czynnika Leiden (obecność czynnika jest główną przyczyną wrodzonych zaburzeń zakrzepowo-zatorowych) i aktywność antytrombinową osocza – czyli obecność antytrombiny III (zapobieganie nadmiernemu krzepnięciu krwi). Jeśli stwierdza się obecność czynnika Leiden i niską aktywność antytrombiny III - wówczas nie należy stosować antykoncepcji hormonalnej. Za dwa ostatnie badania trzeba zapłacić, ale jednorazowo – na całe życie, około 150-200zł.

W przypadku guzów hormonalnie czynnych, np. zespół Steina-Leventhala lub zespół nadnerczowo-płciowy i zespół policystycznych jajników, zalecana jest niekiedy operacja (np. resekcja klinowa jajników).

Leki i operacja mogą osłabić nowo wyrastające włosy lub zahamować ich wzrost. Nie usuną jednak tych, które posiadamy. Zaleca się więc wykonywać skuteczne depilacje w sprawdzonych salonach kosmetycznych lub gabinetach dermatologicznych.
Przy leczeniu należy pamiętać o monitorowaniu skutków leczenia, dokonując po trzech miesiącach zbadania poziomu testosteronu i DHEA we krwi. W tym czasie, jak i przez cały okres leczenia warto wykonywać zdęcia, by móc porównać rezultaty. Po około 3 miesiącach terapii dostrzega się spadek poziomu wymienionych hormonów oraz zmniejszenie stopnia wzrostu owłosienia.

Warto przeczytać: artykuł dr med. Jacka Belowskiego

Już niebawem: hipertrichoza...