Kamienny płód - litopedion

Litopedion  (gr. lithos = rock, skała kamień; paidion = child, dziecko) jest niecodziennym zjawiskiem znanym medycynie, które występuje tylko w przypadku ciąży pozamacicznej. Jest nie tylko tajemnicze, ale również ekstremalnie rzadkie, ponieważ dotyczy mniej niż 1% wszystkich ciąż. Polega na tym, że obumarły płód rozwijający się poza macicą np. w jamie brzusznej, nie zostaje wchłonięty przez organizm matki, ale wymyka się spod kontroli matczynej odporności. Wówczas dochodzi do wytworzenia wokół niego zwapniałej skorupy, przez co pozostaje w ciele matki na długie lata. Bardzo często kamienne dziecko nie daje żadnych objawów czy powikłań, a zostaje wykryte przypadkowo.Niekiedy może stanowić przyczynę groźnych powikłań, jak np. urazowa perforacja przewodu pokarmowego czy niedrożność jelit w późniejszym okresie życia kobiety.

Synonimy:

• ang. lithopedion - litopedion,
• ang. stone baby - kamienne, skamieniałe dziecko, 
• ang. rock baby - skalne dziecko.

Numery w klasyfikacjach:

OMIM	ORPHA	ICD-10
-	-	O00.0 O00.8 O00.9 ICD-11: KD3B.Z

Rozpowszechnienie:

Litopedion pojawia się w przypadku 1,5 do 1,8% brzusznych ciąż pozamacicznych oraz 0,00045% wszystkich ciąż. Na świecie znanych jest tylko około 330 przypadków lithopedionu, kto®e zostały opisane w literaturze medycznej.

Przyczyny

Ponad 90% ciąż pozamacicznych zlokalizowanych jest w jajowodzie. Jako ciążę brzuszną należy rozumieć taki rodzaj ciąży pozamacicznej, która zagnieździła się w jamie otrzewnej, czyli na zewnątrz jamy macicy i jajowodów. Zwapnienie płodu z ciąży wewnątrzbrzusznej może dotyczyć zarówno pierwotnej ciąży brzusznej, wtórnej implantacji brzusznej po poronieniu jajowodowym, pęknięcia ciąży jajowodowej bądź też wewnątrzmacicznej. Fenomen ten występuje wówczas gdy płód pozamaciczny przeżywa dłużej niż 3 miesiące w jamie brzusznej i wymyka się diagnostyce medycznej. Warto zaznaczyć, że taki płód cechuje się minimalnym i powolnym krążeniem, które sprzyja odkładaniu się wapnia, co sprzyja zwapnieniu i wytworzeniu się skorupy wokół płodu. Wtórna implantacja brzuszna jest jedną z najrzadszych konsekwencji pękniętej ciąży jajowodowej, a tworzenie się z niej lithopedionu jest jeszcze rzadsze. Do czynników ryzyka tego zjawiska zaliczają się: niepłodność, przebyta infekcja miednicy mniejszej, wrodzone wady jajowodów, endometrioza i przebyta ciąża pozamaciczna.

2-letni skamieniały płód: wikipedia

Objawy i diagnostyka

Skamieniały płód często pozostaje bezobjawowy przez kilka lat. Czas trwania zatrzymania martwego płodu waha się od 4 do 60 lat. Kobiety zgłaszają się do lekarza głównie z powodu wtórnych objawów "kamiennego guza", takich jak:

• bóle w okolicy brzucha i miednicy, 
• obecności guza w jamie brzusznej,
• objawy ucisku pęcherza moczowego (parcie na mocz, zatrzymanie moczu, trudności z oddaniem moczu)
• objawy ucisku na odbytnicę (uporczywe zaparcia, niedrożność jelit). 

Zatem na podstawie objawów klinicznych, trudno jednoznacznie określić rozpoznanie. Proste badanie radiologiczne, jak prześwietlenie jamy brzusznej lub tomografia komputerowa, często daje odpowiedź na przyczynę zaobserwowanych objawów.

Obraz radiologiczny lithopedionu:

Medhi, R., Nath, B. & Mallick, M.P. Lithopedion diagnosed during infertility workup: a case report.SpringerPlus 3, 151 (2014). https://doi.org/10.1186/2193-1801-3-151

Litopedion należy różnicować z anomalią fetus in fetu (płód w płodzie) oraz potworniakiem dojrzałym jajnika.

Leczenie

Lithopedion staje się obecnie coraz rzadszy ze względu na lepszy dostęp do konsultacji prenatalnych prowadzących do wczesnej diagnozy. Opóźnienie rozpoznania jest obserwowane w krajach cechujących się niższymi warunkami socjoekonomicznymi i poziomem wykształcenia populacji. Taka sytuacja skutkuje nierozpoznaniem ciąży pozamacicznej i jej przekształceniem  się w lithopedion. W niektórych rzadkich przypadkach diagnoza została postawiona podczas zabiegu chirurgicznego, kto®e jest leczeniem z wyboru w przypadku zidentyfikowania zwapniałego guza.

Usunięty chirurgicznie skamieniały płód:

Medhi, R., Nath, B. & Mallick, M.P. Lithopedion diagnosed during infertility workup: a case report.SpringerPlus 3, 151 (2014). https://doi.org/10.1186/2193-1801-3-151

Opracowano na podstawie:

1. Morales A, Aguilera G, Krause D. Lithopedion: An unusual cause of an abdominal calcified mass. Indian J Radiol Imaging. 2020 Apr-Jun;30(2):244-245. doi: 10.4103/ijri.IJRI_452_19. Epub 2020 Jul 13. PMID: 33100699; PMCID: PMC7546282.
2. Gaye AM, Thiam I, Deguenonvo GNC, Guèye M, Sarr ISS, Dial CMM. Lithopedion as a factor in post-traumatic intestinal perforation. J Forensic Sci. 2022 Sep;67(5):2097-2100. doi: 10.1111/1556-4029.15070. Epub 2022 May 30. PMID: 35635273.
3. de Oliveira, Francisco Eliomar Gomes, et al. "Lithopedion causing intestinal obstruction in a 71-year-old woman: a case report." Revista Brasileira de Ginecologia e Obstetrícia/RBGO Gynecology and Obstetrics 41.02 (2019): 129-132.
4. Kumar, Chandandur Nagarajaiah Pradeep, et al. "Lithopedion—a rock baby." Journal of Gastrointestinal and Abdominal Radiology3.S 01 (2020): S65-S67.
5. Medhi, R., Nath, B. & Mallick, M.P. Lithopedion diagnosed during infertility workup: a case report.SpringerPlus 3, 151 (2014). https://doi.org/10.1186/2193-1801-3-15
6. https://radiopaedia.org/articles/lithopaedion