Autyzm dziecięcy - kryteria rozpoznawania

Jest chorobą mieszczącą się w kręgu całościowych zaburzeń rozwoju. Na ogół dotyczy dzieci, a jego rozpowszechnienie ocenia się w proporcji 1 do 1000 zdrowych dzieci. Uznaje się także że 1 na 250 dzieci ujawnia łagodne objawy autyzmu. Z chorobą częściej mamy do czynienia w populacji chłopców, a ich stosunek do liczby dziewczynek wynosi 3-5:1. Diagnozę autyzmu można już postawić w wieku 3-4 lat...

Przyczyny autyzmu

Jeszcze nie wiadomo do końca, co wywołuje objawy autystyczne. Istnieje wiele rozmaitych teorii na ten temat, z których ważną rolę mogą odgrywać czynniki:

- genetyczne, w tym także wystąpienie objawów chorób genetycznych lub dziedzicznych jak fenyloketonuria czy stwardnienie guzowate,

- immunologiczne,

- przedurodzeniowe,

- okołoporodowe,

- infekcyjne np. infekcja grzybicza układu nerwowego dziecka, przebycie różyczki.

Do tej pory nie wykazano związku szczepień przeciwko odrze, śwince i różyczce z wystąpieniem objawów autyzmu.

Triada objawów autyzmu

Są to trzy charakterystyczne objawy, na które zwraca się uwagę podczas diagnozowania choroby. Zaliczamy do nich upośledzenie funkcji społecznych, komunikacji i zawężone, stereotypowe zainteresowania.

1. Upośledzenie funkcji społecznych może przejawiać się w: 
- nikłej potrzebie bliskości i niezdolności do okazywania uczuć,
- trudnych relacjach emocjonalnych z rodzicami i opiekunami, możliwość wykorzystywania ich do osiągania swoich celów np. zdobycia książki, zabawki,
- problemach w komunikacji niewerbalnej (kontakt wzrokowy – nie patrzy w oczy, mimikę, gesty, „puste spojrzenie”, „obcość”, zobojętnienie),
- braku umiejętności uczestniczenia we wspólnych zabawach z rówieśnikami, separowanie się,
- nieodczuwaniu zagrożenia i niebezpieczeństw, częste gubienie się, odłączanie od opiekuna,
- braku zainteresowania potrzebami innych, naczelne staja się potrzeby własne, a brak ich zaspokojenia prowadzi do krzyku lub rękoczynów,

2. Upośledzenie komunikacji znajduje wyraz w:
- problemach w komunikacji werbalnej – mowa, brak ekspresji, nieodpowiednie słowa, niedostosowywanie uczuć do tematu rozmowy, echolalia (kilkakrotne powtarzanie zasłyszanych już słówek, fraz pochodzących z bajek, reklam, rozmów, piosenek)
- trudności w zainicjowaniu rozmowy i jej podtrzymaniu,
- brak umiejętności naśladowania figur oraz nieumiejętność zabaw inscenizujących, ożywionych np. w dom.

3. Zawężone, stereotypowe zachowania i zainteresowania to np:
- wykonywanie jedynie znanych, prostych i wyuczonych ruchów, samodzielnie bez udzielania instrukcji,
- nieodparta chęć praktykowania atypowych zadań np. zapamiętywanie adresów, numerów telefonów, dat urodzin, historycznych, rozkładów jazdy, parametrów środowiska itp.,
- tzw. stereotypowe ruchy ciała np. klaskanie, kiwanie, bezustanne chodzenie, fascynacja jakimś przedmiotem.

Dzieci z autyzmem mogą mieć także inne problemy natury psychicznej. Oprócz agresji skierowanej na swoje otoczenie, może być to agresja skierowana na nich samych np. samouszkodzenia ciała np. celowe ranienie się, przynoszące poczucie ulgi. Oprócz tego większa część dzieci cierpi z powodu upośledzenia umysłowego i wymaga troskliwej opieki rodziców i wychowawców. Trzeba mieć też na uwadze fakt, że u około 25% dzieci pojawia się padaczka.

Lekarz diagnozujący autyzm to psychiatra dziecięcy. Proces rozpoznawania choroby jest czasochłonny i wymaga szerokiej wiedzy z zakresu psychiatrii. Autyzm bowiem musi zostać odróżniony od takich chorób jak: schizofrenia, inne całościowe zaburzenia rozwoju (zespół Aspergera, Retta, Hellera) czy upośledzenie umysłowe. Warto by psychiatra współpracował z pediatrą prowadzącym dziecko od urodzenia, gdyż ten drugi lepiej zna dziecko i jego zachowania.

Terapia autyzmu

Leczenie autyzmu odbywa się przy pełnej współpracy psychiatry, psychoterapeutów, małego pacjenta i jego rodziny. Dziecko uczestniczy w różnych formach terapii zajęciowej. Uczy się prawidłowej komunikacji werbalnej, okazywania uczuć, wyrażania swoich myśli, podejmowania aktywności społecznej, a nawet obowiązków domowych i zabawy. Nieczęsto dzieci z autyzmem podejmują naukę w szkole. W przyszłości rzadko są tak samodzielne by podjąć się normalnego funkcjonowania w dorosłości. Wymagają więc stałej opieki. Jeżeli dziecko jest agresywne, co na ogół manifestuje się w miarę przybywania lat, wówczas rozważa się zastosowanie leków. Jest to jednak ostateczność.

Opracowano na podstawie:
1. Lissauer T., Clayden G, Milanowski A. (red. wyd. I polskiego), Pediatria, Elsevier Urban&Partner, Wrocław 2009
2. Heitzman J., Psychiatria Podręcznik dla studiów medycznych, PZWL, Warszawa 2007
3. Cameron A. D., Sidorowicz S. K. (red. wyd. polskiego), Psychiatria – Crash Course, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 2005