Zespół Larsena - trudny do zdiagnozowania...

Zespół Larsena jest rzadkim tzw. zespołem wad wrodzonych, czyli połączeniem kilku wad, anomalii, zaburzeń w stałej i charakterystycznej sekwencji (układzie). To grupa wad kierujących uwagę lekarza diagnosty na właściwe rozpoznanie. W przypadku zespołu Larsena sekwencją takich wad – objawów są: wrodzone zwichnięcia wielu stawów, zniekształcenia stawów i ich wiotkość, szerokie palce, a także pewne zmiany w obrębie twarzy. Objawy zespołu Larsena mogą być jednak bardzo zróżnicowane w obrębie jednej rodziny…

Inne nazwy choroby: Larsen syndrome, autosomal dominant Larsen syndrome, LS

Rozpowszechnienie: < 1 : 1000 000; objawy obserwowane u noworodków i niemowląt. Pojawia się w przypadku 1:100 000 żywych urodzeń. Ponad 40 przypadków chorych dzieci opisano na wyspie Reunion (Ocean Indyjski, 200 km na zachód od Mauritiusu), zatem częstość występowania określono tu na 1:1500 urodzeń.

Przyczyny i dziedziczenie: autosomalne dominujące, może być recesywne lub sporadyczne. Przyczyną zespołu dziedziczonego w sposób dominujący i kilku przypadków sporadycznych jest mutacja w genie FLNB (locus 3p.14.3), kodującym białko filaminę B.

Filamina B pomaga budować sieci włókien białkowych (cytoszkielet), która nadaje komórkom strukturę, pozwala zmieniać ich kształt i przemieszczać się. Filamina B przyłącza się do innego białka, zwanego aktyną i pomaga jej tworzyć rozgałęziającą się sieć włókien tworzących cytoszkielet. Aktyna przyłącza się do wielu innych białek, by spełniać różne funkcje  w komórce, w tym uczestniczyć w sygnalizacji komórkowej, która pomaga określić jak zmieni się cytoszkielet podczas rozwoju.

Dysmorfie twarzy w zespole Larsena
http://jmg.bmj.com

Filamina B jest szczególnie ważna w okresie rozwoju przedurodzeniowego (w łonie matki). Jest ona aktywna  w błonach komórkowych chondrocytów (komórek tworzących chrzęści). Chrząstka jest twardą, elastyczną tkanką stanowiącą większość szkieletu u płodu i noworodka. Następnie zostaje ona przekształcona w kości (proces kostnienia szkieletu) z wyjątkiem tych powierzchni kości, które znajdują się w stawach (tzw. powierzchnie stawowe), chrzęści nosa, dróg oddechowych (tchawica i oskrzela) oraz małżowin usznych (sztywna część ucha zewnętrznego). Filamina B wydaje się odgrywać istotną rolę w normalnym wzroście, podziale (proliferacja) i dojrzewaniu (różnocowanie) chondrocytów oraz w kostnieniu chrząstki.

Mutacje w genie FLNB będące przyczyną zespołu Larsena powodują zmiany w pojedynczych białkowych „cegiełkach” (aminokwasach) filaminy B lub usuwają niewielką część sekwencji białkowej. Taka zmieniona filamina B jest nieprawidłowa i nie spełnia swoich funkcji należycie. Zmutowane białko to wydaje się mieć zakłócający wpływ na proces wzrostu, podziału, dojrzewania i kostnienia komórek tkanki chrzęstnej, co prowadzi do pojawienia się wad tworzących zespół Larsena.

U osób z tzw. autosomalnym recesywnym zespołem Larsena zidentyfikowano mutacje w genie CHST3 ("carbohydrate (chondroitin 6) sulfotransferase 3"), obejmującym także dyzostozę (nieprawidłowe kostnienie) ramienno-rdzeniową i dysplazję kręgowo-nasadową typu Omani. Cechy radiologiczne w autosomalnym recesywnym zespole Larsena są inne niż w postaci klasycznej.

Objawy zespołu

Do objawów sugerujących zespół Larsena należą stopy końsko-szpotawe (ang. club feet) oraz zwichnięcie bioder, kolan i łokci. Obserwuje się także małe kości w obrębie nadgarstków i kostek, które łatwo uwidocznić wykonując zdjęcia rentgenowskie. Czubki palców – w szczególności kciuki – zazwyczaj się „tępo” zakończone i kwadratowego kształtu (łopatkowate).

Stopy końsko-szpotawe
http://newborns.stanford.edu

Ludzi z zespołem Larsena cechuje niezwykle duży zakres ruchów w stawach, czyli tzw. hipermobilność stawów i niski wzrost (niskorosłość). Mogą mieć także nieprawidłowe ukształtowanie krzywizn kręgosłupa – skolioza, co może uciskać na rdzeń kręgowy i osłabiać mięśnie kończyn.

Do charakterystycznych cech twarzy zalicza się:

- wydatne czoło,

- spłaszczenie nosa i centralnej części twarzy (hipoplazja),

- szeroko rozstawione oczy, zwane hiperterolyzmem ocznym.

U niektórych chorych pojawia się rozszczep podniebienia, czyli otwór w podniebieniu oraz problemy ze słuchem spowodowane wadami maleńkich kosteczek słuchowych. Ponadto mogą pojawić się zaburzenia oddychania z powodu wiotkości górnych dróg oddechowych, co prowadzi do zamykania się ich (niedrożności) oraz powoduje krótkie przerwy w oddychaniu znane jako bezdechy. Niewydolne drogi oddechowe sprzyjają częstym infekcjom układu oddechowego np. zapalenia oskrzeli, tchawicy, płuc, gardła. Ludzie z zespołem Larsena dożywają wieku dorosłego. Rozwój intelektualny nie jest naruszony – czyli chory z zespołem Larsena jest pełnosprawny umysłowo.

stopa piętowa

W badaniach rentgenowskich (także zwykłych zdjęciach RTG) można zaobserwować słabą mineralizację kości, opóźniony wiek kostny nadgarstka, stopę piętową, obecność kości dodatkowych, niespojenie łuku kręgów, podwichnięcie kręgów.

Diagnostyka prenatalna jest trudna i nadal stanowi wyzwanie dla klinicystów.

Różnicowanie:

- atelosteogeneza tpu III i I,

- boomerang dysplasia,

- spondylo-carpo-tarsal syndrome (zespół kręgosłupowo-nadgarstkowo-skokowy),

- inne wady przebiegające z wadami szkieletu, niskorosłością i dysmorfiami twarzy.

Możliwości terapeutyczne

Postępowanie terapeutyczne powinno być dobrane indywidualnie do każdego człowieka. Może obejmować wszelkiego rodzaju interwencje ortopedyczne, wieloetapowe korekcje (operacje) chirurgiczne, tlenoterapia i metody wspomagania oddychania, terapia mowy (logopedia) i rehabilitacja ruchowa. Leczenie ortopedyczne jest trudne, gdyż wady nawracają. Ustabilizowanie kolan możliwe jest po zastosowaniu właściwie dobranych szyn lub stabilizatorów.

Źródła:

http://ghr.nlm.nih.gov/condition/larsen-syndrome

http://www.orpha.net/consor/cgi-bin/OC_Exp.php?Expert=503

http://www.smw.ch/docs/pdf200x/2003/45/smw-10281.PDF

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2713786/
http://www.webmd.com/children/larsen-syndrome 
http://ghr.nlm.nih.gov/gene/CHST3