Zespół autobrowaru - zespół fermentacji jelit

Zespół autobrowaru to niezmiernie rzadko występujący w medycynie fenomen. Bywa nierozpoznawany przez długi czas, ponieważ objawy są niespecyficzne i raczej sugerują stereotypowe podejście do pacjenta. Zainteresowano się tą jednostką chorobową z uwagi na niesprawiedliwe diagnozy uzależnienia alkoholowego i jazdę samochodem po jego spożyciu, podczas gdy przyczyny "stanu upojenia" leżały zupełnie gdzie indziej... W warunkach normalnych człowiek jest w stanie tylko metabolizować spożyty alkohol. W zespole fermentacji jelit, organizm wytwarza go samodzielnie, co jest zjawiskiem nieprawidłowym.

Etanol spożywany w napojach wyskokowych, jest przetwarzany dzięki dehydrogenazie aldehydowej do aldehydu octowego. Ten ostatni jest odpowiedzialny za wystąpienie objawów kaca, jeśli został wyprodukowany w nadmiarze. Dehydrogenaza aldehydu octowego jest enzymem, którego niedobór skutkuje niezbyt dobrym "przerabianiem" alkoholu, przez co szybciej się upijamy. Częściej jest obserwowany np. u Japończyków, którzy na skutek mutacji genu dehydrogenazy aldehydowej, raczej nie będą wytrwałymi kompanami zakrapianych biesiad. Ponadto, warto wiedzieć, że dehydogenaza jest hamowana przez disulfiram - metabolit pochodzący z grzyba znanego jako czernidłak pospolity - ludowe panaceum kobiet na pijaństwo mężczyzn... 

Synonimy:

• ang. auto-brewery syndrome,
• zespół auto-browaru, 
• zespół fermentacji jelitowej,
• ang. gut fermentation syndrome, GFS,
• zespół Meitei-Sho.

Rozpowszechnienie: nieznane.

U około 50% Japończyków występuje mutacja dehydogenazy aldehydowej, wiodąca do osłabienia funkcjonowania tego enzymu, czego skutkiem jest spowolnienie metabolizmu alkoholu w wątrobie.

Przyczyny

W  etiologii zaburzeń metabolicznych i objawów, istotne znaczenie ma obecność dekarboksylazy pirogronianowej w komórkach organizmu, która przekształca pirogronian do aldehydu octowego i w następnej kolejności - etanolu. Enzym ten występuje naturalnie w drożdżach, co sprawia, że ich dodatek do np. soków owocowych i posłodzenie cukrem skutkuje fermentacją i wytworzeniem alkoholu. Drożdże podczas procesu biochemicznego zwanego glikolizą, rozkładają cukier do m.in. pirogronianu. Pirogronian drogą dalszych reakcji zostaje zmieniony w etanol. 

Wytworzenie alkoholu w procesie fermentacji w jelitach człowieka, skutkuje jego wchłanianiem do krwi i wędrówką po organizmie. Fermentacja jelitowa zachodząca na codzień nie jest wystarczająca, by mieć znaczenie "taryfy ulgowej" dla kierowców prowadzących samochód "na podwójnym gazie".

Grzyby, czyli również i drożdże, występują w naszych jelitach fizjologicznie razem z bakteriami kwasu mlekowego. Tworzą tam niezbędną mikroflorę. Jeśli dochodzi do jej zaburzenia poprzez zredukowanie ilości bakterii mlekowych np. na skutek antybiotykoterapii, może pojawić się w jelicie grubym rozrost drożdżaków wytwarzających alkohol: Saccharomyces cerevisiae lub Candida albicans, kefyr i innych.

Należy też pamiętać, że zespół autobrowaru może się rozwinąć u dzieci z zespołem krótkiego jelita (ang. short bowel syndrome, SBS). Objawy wówczas występują po spożyciu wysoko-cukrowych posiłków i napojów. Zespół autobowaru różnicuje się wtedy z kwasicą mleczanową (ang. D-lactic acidosis).

Odnotowano też przypadek zespół fermentacji jelitowej u 71-letniego pacjenta z długotrwale leczoną chorobą Leśniowskiego-Crohna. Po okresie 30-letniej abstynencji, nagle wystąpiły u niego objawy przypominające upojenie (bełkotliwa mowa, zawroty głowy).

Zaobserwowano jeszcze wzmożoną endogenną produkcję etanolu u pacjentów z cukrzycą i/lub marskością wątroby. W przypadku współistnienia tych dwóch jednostek chorobowych fermentacja wzrasta znacząco, jednak nie poziom alkoholu nie osiąga poziomów toksycznych.

Objawy i diagnostyka

Do objawów wywoływanych przez nagromadzenie się w organizmie aldehydu octowego, czyli tzw. "kaca" zaliczamy: osłabienie sił, zmęczenie, drażliwość, spadek nastroju, nadwrażliwość zmysłową, trudności w skupieniu, bóle głowy, nudności i wymioty, obniżenie apetytu, pocenie się, a nawet drżenia rąk i dreszcze.

W przypadku zespołu fermentacji jelitowej zaobserwujemy:

• wrażenie silnego upojenia alkoholowego po spożyciu niedużej ilości alkoholu,
• uczucie bycia po spożyciu alkoholu bez wcześniejszej jego konsumpcji,
• budzenie się "na kacu" pomimo braku spożywania alkoholu wieczorem,
• nasilanie się objawów zatrucia po okresie głodzenia lub wysiłku fizycznym,
• nienaturalnie wysoki poziom alkoholu we krwi u ludzi nie będących Azjatami (50 mg/dl lub 80 mg/dl).

U Japończyków z mutacją genu dehydogenazy aldehydowej, po spożyciu umiarkowanych ilości alkoholu notuje się zaczerwienienie twarzy, tachykardię, kołatanie serca, osłabienie mięśni i uczucie ciepła na skórze, co też zniechęca do spożywania napojów wysokoprocentowych.

Jeśli podejrzewa się zespół fermentacji jelit, warto wykonać badania poziomu alkoholu we krwi połączone z klasycznym testem obciążenia glukozą. Niezbędny jest także posiew kału (zostaną tam wyhodowane drożdże Saccharomyces cerevisiae lub inne produkujące alkohol). Pacjent do diagnostyki musi stawić się trzeźwy. Trzeba dopilnować, by nie miał przy sobie alkoholu oraz uprzedzić o tym rodzinę.

Możliwości leczenia 

W sytuacji zaostrzenia choroby, proponowane jest leczenie objawowe. Ponadto w celu ograniczenia rozrostu flory grzybiczej jelit podawane są leki przeciwgrzybicze i probiotyki. Zalecana jest dieta ubogo-węglowodanowa (z wykluczeniem m.in. ziemniaków, ryżu, kasz, produktów zbożowych, owoców, żywności przetworzonej). Zespół fermentacji jelitowej spowodowany antybiotykoterapią raczej jest wyleczalny.

Na podstawie:

1. Hafez EM, Hamad MA, Fouad M, Abdel-Lateff A. Auto-brewery syndrome: Ethanol pseudo-toxicity in diabetic and hepatic patients. Hum Exp Toxicol. 2017 May;36(5):445-450
2. Welch BT, Coelho Prabhu N, Walkoff L, Trenkner S. Auto-brewery Syndrome in the Setting of Long-standing Crohn's Disease: A Case Report and Review of the Literature. J Crohns Colitis. 2016 Dec;10(12):1448-1450.
3. Jansson-Nettelbladt E, Meurling S, Petrini B, Sjölin J. Endogenous ethanol fermentation in a child with short bowel syndrome. Acta Paediatr. 2006 Apr;95(4):502-4.
4. Logan BK, Jones AW. Endogenous Ethanol 'Auto-Brewery Syndrome' as a DrunkDriving Defence Challenge. Med Sci Law. 2000 Jul;40(3):206-15.