Delecja 10q26

Istnieje wiele rodzajów mutacji genetycznych. Jedną z nich jest delecja, czyli utrata określonego fragmentu DNA w chromosomie. Definicję mutacji łatwo zapamiętać, kojarząc ją z przyciskiem "delete" na klawiaturze komputera. Delecja to utrata materiału genetycznego, a "delete" oznacza "usunąć", "skreślić". Delecje, w zależności od rozmiaru i miejsca wystąpienia zostały podzielone na: terminalne, czyli występujące na końcówkach chromosomu; interkalarne/śródmiąższowe (pomiędzy dwoma załamaniami chromosomu) oraz mikrodelecje, czyli "małe delecje" (małych rozmiarów).

Osoby z delacją 10q26 posiadają jeden cały chromosom 10, ale część długiego ramienia kopii tego chromosomu uległa mutacji, czyli jej brakuje lub została w jakiś sposób zmieniona. Brak lub zmiana genów w obrębie chromosomu staje się przyczyną deficytów rozwojowych, fizycznych i intelektualnych.

Synonimy:

• 10q26 deletion,
• del10q26,
• chromosome 10q26 deletion syndrome [1]
• delecja ramienia długiego chromosomu 10 z punktem zerwania 10q26

Rozpowszechnienie: nieznane. W Polsce posiadam informacje na temat jednego dziecka z delecją 10q26 (Bois Dentelle - grupa ludzi z chorobami ultrarzadkimi i SWAN). Na świecie opisano 60 przypadków [2].

Przyczyny i dziedziczenie:

Jak nazwa wskazuje przyczyną jest delecja ramienia długiego chromosomu 10, w regionie 2, prążku 6. Może pojawiać się de novo lub być dziedziczona od rodziców [1, 2].

Objawy i diagnostyka

Problemy zdrowotne w delecji 10q26 są różne i mogą zależeć od wielkości ubytku w materiale genetycznym [2]. W opracowaniach przedstawionych przez zagranicznych badaczy, odnotowano następujące objawy różnych delecji 10q26:

Przebieg ciąży

• opóźnienie wzrostu wewnątrzmacicznego (IUGR)
• małe ruchy płodowe w łonie matki
• nieprawidłowo zbudowana pępowina
• mogą wystąpić anomalie nerek i moczowodów u płodu, wielowodzie (widoczne w USG prenatalnym) [2]

Noworodki:

• wymagają udrożnienia dróg oddechowych z powodu bezdechów
• niska waga urodzeniowa 
• są nadmiernie senne



Wybrzuszenie szwu metopicznego,
from: http://www.nytimes.com

• bardzo słabo płaczą, ich płacz jest cichy [2]

Cechy dysmorficzne twarzy

• małogłowie, dolichocefalia (długa głowa) [1], brachycefalia (szerokość głowy jest prawie równa długości), kraniostenoza (przedwczesne zrośnięcie szwów czaszkowych) [2]
• wydatny szew metopiczny (wzdłuż linii środkowej czoła) [1]
• niska linia włosów z tyłu głowy
• wdowi szpic (ang. widow's peak)
• twarz trójkątna
• asymetria twarzy
• długie, szerokie czoło
• zwężenie międzyskroniowe
• hipoteloryzm oczny [1] lub hiperterolyzm [2]
• wypukłe oczy
• dolnoskośne ustawienie szpar powiekowych [1]
  

  

  Dziobiasty nos,
  from: http://faoj.org

• zez zbieżny
• gwiaździste tęczówki (ang. stellate irises)
• łagodne zmarszczki nakątne
• dziobiasty nos (ang. beaked nose), nozdrza rozszerzone (ang. flared nostrils), wydatna nasada nosa (ang. prominent nasal root), mały nos z wydatnym grzbietem
• łagodnie zagłębiona kolumienka nosa
• długa rynienka podnosowa
• cienka warga górna
• mała, szpiczasta żuchwa [1]
• mikrognacja i podniebienie gotyckie [1] lub rozszczep podniebienia [2]
• zniekształcone, odstające, nisko osadzone uszy [1]
• krótka i płetwiasta szyja [1]
• płaski kark 
• niedorozwinięte lub wklęsłe paznokcie, długie palce lub złączone palce (syndaktylia) [2]
• klinodaktylia (boczne lub przyśrodkowe skrzywienie palca) palca piątego [1]
• palce stożkowate [2]
• stopa szpotawa, nakładające się palce, płaskostopie, stopy wykręcające się do wewnątrz, palce młotkowe, luka sandałowa ( luka pomiędzy pierwszym i drugim palcem) [2]

Sylwetka ciała

• niski wzrost 
• osiowa hipotonia poprawiająca się około okresu dojrzewania

  

  Tęczówka gwiaździsta (schemat)

• zaburzenia rozwoju i wzrostu
• ograniczenie rozciągania łokci
• szeroko rozstawione brodawki sutkowe
• obustronna dysplazja bioder, dyslokacje bioder
• trudności w wyprostowaniem całego ciała w pozycji stojącej
• skolioza [2]

Rozwój intelektualny i stan psychiczny

• opóźnienie rozwoju i umiarkowane deficyty intelektualne [1]
• hiperkineza i agresywne zachowanie z ograniczoną koncentracją uwagi i zmniejszoną potrzebą snu;
• naprzemienne zachowanie i gwałtowne wahania nastroju: agresywne, prowokacyjne z uczuciowym, przyjacielskim; nieświadomość niebezpieczeństw, zaburzenia lękowe [1, 2]
• zmienne stopnie trudności w uczeniu się, ale dobra pamięć, problemy z czytaniem i pisaniem; dzieci łatwo się rozpraszają [2]
• słaby rozwój mowy i funkcji języka, zaburzenia artykulacji z powodu hipotonii, pierwsze słowa pojawiają się w wieku od 2 do 6 lat
• hipotonia może utrudniać pisanie i rysowanie [2].

Syndaktylia,
from: www.eatonhand.com

Cechy fizyczne

• dzieci wolno osiągają kamienie milowe w rozwoju 
• zbyt duże napięcie mięśniowe w rękach i hipotonia ograniczające sprawność manualną (więcej czasu zajmuje nauka sięgania i trzymania w ręce zabawki, butelki lub kubka, czyli usamodzielniania się dziecka); rzadko hiperrefleksja[2](nadmierną reakcję przestrachu, wzdrygając się gwałtownie w odpowiedzi na nagły i niespodziewany bodziec [3])
• nadwrażliwość dotykowa (dzieci nie lubią dotyku niektórych przedmiotów lub materiałów)
• nadwrażliwość pokarmowa.
• nadwrażliwość słuchową (wyczulenie na hałas, ale niektóre dzieci wyrastało z tego) [2]
• wady ucha wewnętrznego (zaburzenia słuchu, wrodzony niedosłuch) [1]
• trudności z karmieniem wynikające z trudności z ssaniem i połykaniem, i/lub karmieniem piersią (dzieci są niejadkami) [2]
• refluks żołądkowo-przełykowy z powodu hipotonii 
• zaburzenia chodu z powodu osłabienia napięcia mięśniowego
• wczesne pojawienie się uzębienia stałego
• niska temperatura ciała, zimne ręce i stopy, przybierające nawet kolor siny, pojawiające się po okresie braku aktywności fizycznej, np. po odpoczynku sennym 
• odbyt nieperforowany (zarośnięcie odbytu i odbytnicy)
• przewlekłe zaparcia
• zwiększoną tolerancje na ból, często nie zauważały, kiedy mocno się zraniły 
• przepuklina pachwinowa i pępkowa
  

  

  Klinodaktylia,
  from: readinghandsurgery.com

• występowanie napadów drgawkowych
• wady serca: przetrwały przewód tętniczy (PDA); ubytek międzykomorowy (VSD), ubytek międzyprzedsionkowy (ASD), wady zastawkowe, tetralogia Fallota 
• niezastąpione jądra (wnętrostwo), mały penis, niedorozwinięta moszna u chłopców
• niedorozwój warg sromowych u dziewczynek [2]
• niejednoznaczne genitalia [1, 2]
• wady układu moczowego, w tym niewydolność nerek i refluks pęcherzowo-moczowodowy [2]
• częste infekcje układu moczowego [2]

Diagnostyka

W celu określenia, czy delecja 10q26 pojawiła się de novo - czyli po raz pierwszy w rodzinie - czy też została odziedziczona od rodziców, wykonywane są badania cytogenetyczne próbek krwi zarówno od dziecka, jak i od rodziców. Jeśli mutacja wystąpiła de novo, wówczas ryzyko jej powtórzenia w kolejnych ciążach jest niskie. Gdy u któregoś z rodziców zostanie wykryte przegrupowanie chromosomów lub też delecja 10q26, ryzyko przekazania jej potomstwu w kolejnych ciążach znacznie wzrasta. Dlatego też rodzice muszą mieć możliwość skorzystania z poradnictwa genetycznego oraz wykonania badań prenatalnych (amniopunkcja, biopsja kosmówki z analizą chromosomów - jeśli poczęcie naturalne) i przedimplantacyjnych (zapłodnienie i vitro - wybór zdrowych zarodków do implantacji w macicy). Nie wszystkie opcje badań i procedur dla rodziców z delecją 10q26 są dostępne we wszystkich częściach świata [2]. Wady występujące w delecji 10q26 wymagają rzetelnej, specjalistycznej diagnostyki np. kraniostenoza - neurochirurg; refluks żołądkowo-przełykowy - gastroenterolog, wady serca - kardiochirurg itd.

Możliwości leczenia

Dziecko z delecją 10q26 wymaga holistycznego leczenia, w tym m.in. konsultacji:

• genetyka
• neonatologa/pediatry
• anestezjologa (gdy pojawiają się groźne zaburzenia oddychania)
• kardiologa i kardiochirurga (wspomniane wady serca)
• chirurga (refluks żołądkowo-przełykowy), chirurga plastyka (rozszczep podniebienia, syndaktylia), ortopedy (skolioza, wady stóp)
• gastroenterologa, dietetyka, alergologa i terapeuty karmienia (refluks żołądkowo-przełykowy, brak apetytu, nadwrażliwość pokarmowa, trudności w karmieniu)
• urologa/nefrologa (wady układu moczowo-płciowego)
• laryngologa i audiologa (zaburzenia słuchu)
• okulisty (zez)
• logopedy/neurologopedy (zaburzenia mowy, artykulacji, połykania)
• neurologa/neurochirurga (napady drgawkowe, kraniostenoza), psychologa (zaburzenia zachowania) i psychiatry (zaburzenia lękowe)
• pedagoga, pedagoga specjalnego, terapeuty zajęciowego (deficyty intelektualne, umiejętności manualnych)
• fizjoterapeuty, terapeuty SI, wczesnej interwencji (hipotonia mięśniowa i problemy z niej wynikające)

Jeśli po porodzie dziecka dochodzi do zaburzeń oddychania z powodu hipotonii, wówczas noworodek wymaga intubacji i "wsparcia oddechowego" w postaci wentylacji mechanicznej na oddziale intensywnej terapii.
Trudności z karmieniem, połykaniem i refluksem żołądkowo-przełykowym powinny być skonsultowane przez gastroenterologa i terapeutę karmienia. Zazwyczaj one również są spowodowane spadkiem napięcia mięśniowego [2].
Warto wiedzieć, że powolne podawanie pokarmu, małe porcje, wysokie ułożenie na czas karmienia oraz podwyższenie głowy dziecka na czas spania, mogą zmniejszyć problemy wynikające z odżywianiem dziecka. Ponadto stosowane są zagęstniki pokarmu (np. Fantomalt) oraz leki hamujące wydzielanie soków żołądkowych, w celu łagodzenia objawów refluksu. Alby zapobiec niedożywieniu i odwodnieniu dziecka, często jest konieczne założenie sondy dożołądkowej lub wykonanie przezskórnej endoskopowej gastrostomii, przez które podawane jest zmiksowane jedzenie, płyny i odżywki, a także leki. Jeśli nie pomagają te wszystkie zabiegi, wówczas wykonywane są operacje poprawiające funkcjonowanie przewodu pokarmowego. Pamiętajmy, że zarówno sondę jak i PEG lekarz może usunąć, gdy nastąpi i utrwali się poprawa w żywieniu i stanie odżywienia dziecka [2].
U dzieci mogą pojawić się problemy z przeżuwaniem, dławienie się jedzeniem oraz związana z tym niechęć do przyjmowania posiłków. Wtedy konieczne jest kontynuowanie żywienia pokarmem rozdrobnionym (posiekanym, zmielonym, zmiksowanym, namoczonym), karmienie dziecka (co też trwa dłużej niż u zdrowych rówieśników dziecka). U niektórych dzieci apetyt jednak wraca i lubią jeść [2].
Od pierwszych miesięcy życia zaleca się wczesną interwencję, fizjoterapię i terapię zajęciową. Z powodu hipotonii, dzieci nie mają tak rozwiniętych umiejętności manualnych, jak ich zdrowi rówieśnicy. Gorzej trzymają przybory do pisania (pomocne jest pisanie na klawiaturze i komputerze) i rysowania (można spróbować malowania rękami), kubki, sztućce. Zapinanie guzików, wiązanie sznurówek również stanowi problem . Często jest potrzebne zakładanie łusek korygujących na ręce, a także stosowanie obuwia ortopedycznego [2].
Hipotonia przyczynia się jeszcze do trudności w mowie i artykulacji. Wtedy można skorzystać z systemu komunikacji obrazkowej, a także komputera, aby dziecko mogło wyrazić swoje zdanie, uczucia, potrzeby.
Jak wcześniej wspomniano, hipotonia poprawia się około okresu dojrzewania. Do tego czasu zaleca się wspierać rozwój dziecka poprzez fachową rehabilitację ruchową, manualną i terapię zajęciową. Dzieci w zależności od możliwości intelektualnych mogą uczyć się w normalnych szkołach i szkołach zintegrowanych [2].

***

UWAGA!!!

Bois Dentelle - grupa ludzi z chorobami ultrarzadkimi i SWAN poszukuje kontaktu z Rodzicami dzieci z delecją 10q26. Na chwilę obecną w Grupie jest tylko jedna osoba z tym zaburzeniem chromosomowym. Poznanie drugiej Rodziny z podobnym problemem zdrowotnym mogłoby pozwolić na nawiązanie znajomości i wymianę doświadczeń Rodziców. Prosimy kontaktować się przez mail: 

ultrarzadkie@gmail.com

Na podstawie:

1. OMIM

2. RareChromo 
3. Napadowe zaburzenia ruchowe