Niedokrwistość z niedoboru żelaza

Niedokrwistość, znana też jako anemia, jest chorobą dotyczącą krwinek czerwonych. Obserwuje się w niej niewłaściwy obraz morfologii krwi. Wyróżnia się około 100 typów anemii, z których nas będzie interesować ta, którą powoduje niedobór żelaza.

Przyczyny

Do przyczyn niedokrwistości z niedoboru żelaza zaliczamy:

• utratę krwi np. krwawienia z przewodu pokarmowego, dróg rodnych, moczowych, urazy, wielokrotni dawcy krwi;
• zwiększone zapotrzebowanie przy za małej podaży: okres rozwoju i dojrzewania, ciąża, karmienie piersią;
• upośledzone wchłanianie żelaza: niska kwaśność soków żołądkowych, choroba Leśniowskiego-Crohna, stany po operacji na żołądku i jelitach, dieta ubogobiałkowa, bogatobłonnikowa, bogata w substancje utrudniające wchłanianie żelaza (fosforany, fityniany, szczawiany, tanina)

• błędy dietetyczne: dieta wegetariańska, bez mięsa.

W celu identyfikacji przyczyny niedokrwistości może zostać zlecone badanie ogólne moczu, kału na krew utajoną, endoskopia przewodu pokarmowego, test obciążenia żelazem oraz badania parazytlogiczne (na obecność pasożytów).

Objawy

Symptomy, nasuwające na myśl podejrzenie niedokrwistości, to przeróżne zmiany zachowania, samopoczucia, czy wreszcie stanu fizycznego organizmu. Z racji tego, że organizm jest mniej dotleniony, zauważa się następujące objawy:

• ciągłe zmęczenie, osłabienie, senność, obniżenie nastroju – czasem depresja, przygnębienie,
• problemy z koncentracją, zwiększona męczliwość,
• zadyszka i brak tchu nawet po nieznacznym wysiłku fizycznym, bóle w klatce piersiowej, przyspieszenie tętna,
• skłonności do omdleń, zasłabnięć, utrat przytomności,
• bóle i zawroty głowy, zwiększona wrażliwość na ból,
• bladość skóry i błon śluzowych (spojówek oka, jamy ustnej, języka), skłonność do powstawania siniaków, krwawienia z dziąseł,
• zimne dłonie i stopy, niższa temperatura ciała,
• szorstkie, matowe, wypadające włosy i kruche paznokcie,
• pęknięcia i owrzodzenia w kącikach ust,
• objawy dyspeptyczne: wzdęcia, odbijania, mdłości; zaparcia, utrata apetytu z możliwym spadkiem masy ciała,
• apetyt na dziwne produkty tzw. pica, jak ziemia, kreda, guma, żwir,
• u kobiet: zaburzenia miesiączkowania,
• inne: utrata popędu płciowego.

Diagnostyka

Według Światowej Organizacji Zdrowia głównym kryterium diagnostycznym niedokrwistości jest poziom hemoglobiny (Hb) niższy od 11 [g/dl] (gram na decylitr) i zmniejszona liczba krwinek czerwonych. W niedokrwistości z niedoboru żelaza bierze się pod uwagę:

Hb, HGB (hemoglobina, czerwony barwnik krwi, transportujący tlen)

wartości referencyjne: kobiety 12-15 [g/dl]; mężczyźni: 14-18 [g/dl];

RBC (erytrocyty, krwinki czerwone)

wartości referencyjne: kobiety: 4,5 [mln/mm3]; mężczyźni: [5mln/mm3];

Retikulocyty (niedojrzałe erytrocyty)

wartości referencyjne: 5-15‰ całkowitej liczby RBC;

MCV (średnia objętość krwinki czerwonej)

wartości referencyjne: 82-92 [μm3] (mikrometry sześcienne); 80-94 [fl] (femtolitr)

RDW (rozpiętość rozkładu objętości krwinek czerwonych)

wartości referencyjne: 11,5-14,4%

MCHC (średnie stężenie hemoglobiny w krwince czerwonej)

wartości referencyjne: 32-36 [g/dl];

MCH (średnia masa hemoglobiny w krwince czerwonej)

wartości referencyjne: 27-34 [pg] (pikogram)

HCT (hematokryt)

wartości referencyjne: kobiety 36-46%; mężczyźni: 39-52%;

Ferrytyna (białko magazynujące zapasy wapnia)

wartości referencyjne: kobiety:10-200 [μg/l]; mężczyźni 15-400 [μg/l]

TIBC (całkowita zdolność wiązania żelaza) – badanie określające wysycenie transferyny żelazem; transferyna jest nośnikiem żelaza w osoczu krwi

wartości referencyjne: 306-429 µg/dl (54,7-76,8 µmol/l)

Fe (żelazo) – najwyższe stężenie jest rano, najniższe wieczorem;

wartości referencyjne: kobiety: 60-160 [μm3dl]; mężczyźni 70-180 [μm3dl];

Niedokrwistość z niedoboru żelaza stwierdza się gdy:

• hemoglobina i erytrocyty są obniżone,
• żelazo we krwi jest obniżone,
• średnia objętość krwinki czerwonej obniżona,
• TIBC podwyższone,
• ferrytyna we krwi obniżona,
• transferyna we krwi podwyższona.

Opracowano na podstawie:
Szczeklik A., Gajewski P., Choroby wewnętrzne. Kompendium Medycyny Praktycznej, MP, Kraków 2009
J. Daniluk, G. Jurkowska, Zarys chorób wewnętrznych dla studentów pielęgniarstwa, Czelej, Lublin 2005